Rubriek :
Historische figuren
Ambrosius
Ambrosius (Trier
339? - Milaan 4 april 397), heilige en kerkleraar, bisschop van
Milaan vanaf 374, werd als zoon van een Romeins prefect van
Galli� waarschijnlijk in 339 te Trier geboren.
1. Leven
Hij verloor vroeg zijn vader, waarop zijn moeder met de
kinderen naar Rome terugkeerde. Omstreeks 370 werd hij
gouverneur van Liguri� en Aemilia met residentie Milaan. Het
volk koos hem hier, na de dood van de ariaanse bisschop
Auxentius, tot bisschop, ofschoon hij nog slechts catechumeen
was; zijn wijding vond, na de doop, plaats op 7 dec. 374. Door
toepassing vooral van de Griekse allegorische exegese (Origines)
en persoonlijke zelfverloochening werd hij een groot
kanselredenaar en vereerd pastor. Aurelius Augustinus werd onder
zijn gehoor diep be�nvloed en op 18 april 387 door hem gedoopt.
Ambrosius verdedigde niet alleen de orthodoxie tegen het nog
altijd sterke arianisme te Milaan, maar wist ook de positie van
de kerk tegenover haar vijanden zowel als haar zelfstandigheid
tegenover de christelijke keizers te verdedigen. Dit bleek in de
strijd om de verwijdering van de ara Victoriae uit de
senaatszaal te Rome, in zijn weigering tegenover de
keizerin-weduwe, Justina, om een kerk aan haar ariaanse gemeente
af te staan en zijn zedelijk overwicht op Gratianus bij de
totstandkoming van het godsdienstedict in 380, op Valentinianus
II en in enige pijnlijke gevallen op Theodosius I.
2. Werken
Zijn exegetische preken heeft Ambrosius later in meer
thematische vorm te boek gesteld. Beroemd zijn het Hexa�meron,
in zes boeken, over de scheppingsdagen, in navolging van
Basilius de Grote; de commentaar op het Lukasevangelie, waarvan
de eerste delen volledig aan Origenes zijn ontleend; een aantal
min of meer mystieke traktaten naar aanleiding van bijbelse
figuren; de ethiek onder de titel De officiis ministrorum voor
zijn clerus, als christelijke pendant van Cicero's De officiis.
Dogmatische traktaten handelen over het geloof, de Heilige
Geest, de incarnatie. Sterk heeft Ambrosius het ascetisch leven
bevorderd. De Milanese liturgie en haar interpretatie leert men
kennen uit twee series preken voor de dopelingen, De Sacramentis
en De Mysteriis (zie Ambrosiaanse liturgie). Ambrosius wordt
beschouwd als de vader van de dichtkunst van de hymnen in de
Latijnse Kerk; hij schreef in jambische dimeters, een vorm die
later veel navolging heeft gevonden (zie Ambrosiaanse hymnen).
3. Invloed
Theologisch en kerkpolitiek is de invloed van Ambrosius
v�rstrekkend geweest. Hij behoort met Hieronymus, Augustinus en
Gregorius tot de vier doctores ecclesiae (kerkleraren) van het
Westen. Zijn reliek ligt onder het altaar van de basilica S.
Ambrogio te Milaan. Feestdag 7 dec.
Ambrosius wordt afgebeeld als bisschop met als attribuut een
boek of een duif; soms ook met een gesel (om het striemend woord
waarmee hij toestanden laakte) of met een bijenkorf of zwerm
bijen om zijn mond. Dit laatste berust op een legende die van
Ambrosius vertelt dat het eens in zijn prille jeugd gebeurde dat
een bijenzwerm tijdens zijn slaap op zijn mond kwam rusten
alvorens hemelwaarts op te stijgen ten teken van zijn
toekomstige honingvloeiende (mellifluens) welsprekendheid (Ambrosius
geldt ook als patroon van de bijenhouders). De oudste afbeelding
van de heilige is een moza�ek in de S. Vittore in Milaan (5de
eeuw).
