Rubriek :
Historische figuren
Amenhotep IV (Achnaton)
Achnaton, ook
Echnaton of Ichnaton, koning van Egypte van 1364 tot 1347 v.C.,
uit de 18de dynastie, wiens geboortenaam Amenhotep of Amenophis
(IV) was. Hij huwde Nefertete en kreeg bij haar zes dochters van
wie er ��n huwde met Toetanchamon - mogelijk een zoon van hem
bij een bijvrouw, Kiya. Hij besteeg de troon te Thebe na de dood
van zijn vader Amenhotep III en zette, aanvankelijk onder de
hoede van zijn moeder, de machtige Teje, de buitenlandse
politiek van zijn vader voort: diplomatie en krijgsgeweld (tegen
Nubi�). Achnaton neigde tot het verabsoluteren van de
koningsmacht. Ook zijn gemalin werd herhaaldelijk met atrributen
en in houdingen van een koning afgebeeld. Een vanaf de vroege
18de dynastie bekende godheid, Aton - voorheen de zonneschijf
als ��n aspect van de Heliopolitaanse zonnegod Re - werd door de
jonge vorst uit het pantheon gelicht en zeer geleidelijk en
weloverwogen opgewaardeerd tot belangrijkste godheid, zonder dat
er ooit van een zuiver monothe�sme sprake was. Deze niet door
mythologische speculaties gedefinieerde Aton werd afgebeeld als
zonneschijf met in handen uitlopende stralen die levenstekens
reiken naar het koninklijk paar. De zonnegod en schepper Re kwam
gezuiverd als Aton terug en alleen farao kende en communiceerde
met hem ten bate van de mensen. In hun graven richtten zijn
ambtenaren hun gebeden niet meer tot de dodengod Osiris, maar
tot de bemiddelende farao. Beroemd zijn de zonnehymnen uit deze
periode, waarschijnlijk door de farao zelf gedicht.
De meeste oude goden worden onder zijn bewind niet meer genoemd,
maar in hoeverre en wanneer de traditionele tempels werden
gesloten, is onbekend. Vooral met de priesterschap van de
economisch machtige tempel van Amon-Re (zie Ra [mythologie]) te
Thebe raakte de jonge vorst in conflict; Amon was tot dan toe
rijksgod. Tot de politieke voorwaarden voor zijn godsdienstige
hervormingen hoorde het wegzenden van de hogepriester van Amon
op een verre missie (4de regeringsjaar). Niet veel later
veranderde hij zijn naam in Achnaton, 'Die-nuttig-is-voor-Aton'.
In Achnatons eerste regeringsjaren verrezen een zuilenhof voor
Nefertete en Atontempels in Thebe, de grootste ten oosten van de
Amontempel te Karnak. Kolossale standbeelden van de vorst in de
unieke gedaante van een dubbelgeslachtelijke oergod ( 'vader en
moeder van Egypte') werden erin opgesteld. Een wandreconstructie
bevindt zich thans in het museum van Luxor. De reli�fs hierop en
andere objecten in de zgn. stijl van Amarna bewijzen dat
Achnaton al vroeg de onder zijn vader opkomende kunstvormen
overnam en vervolmaakte. Een hoofdbeeldhouwer verklaarde door de
vorst persoonlijk te zijn ge�nstrueerd.
In zijn 6de regeringsjaar verhuisde Achnaton naar zijn op
maagdelijke grond gebouwde en met grensst�les afgebakende nieuwe
hoofdstad Achet-Aton, 'Lichtland-van-Aton', de huidige ru�nestad
Tell el-Amarna in Midden-Egypte. Omstreeks zijn 12de
regeringsjaar verdwijnt Nefertete uit beeld. Na de dood van
Achnaton in zijn 17de regeringsjaar werd de stad verlaten en
vooral in de 19de dynastie onder Seti I en Ramses II als
steengroeve gebruikt. 'Amarna-blokken' van de afgebroken tempels
en andere bouwwerken van Achnaton werden in Hermopolis en elders
teruggevonden. Achnatons naam en afbeelding werden vanaf het
einde van de 18de dynastie weggekrast en vanaf de 19de is hij
slechts bekend als 'de misdadiger van Achetaton'. Op de
offici�le koningslijsten komt zijn naam niet voor. Onder
Achnatons onmiddellijke opvolgers werden de traditionele tempels
weer in ere hersteld en werd Amon-Re weer staatsgod.
