Rubriek :
Historische figuren
Andr� Amp�re
Amp�re, Andr� Marie
(Polemieux, bij Lyon, 22 jan. 1775 - Marseille 10 juni 1836),
Frans wiskundige en natuurkundige, vooral bekend door zijn
onderzoekingen op het gebied van de elektriciteit en het
magnetisme. Daarnaast richtte zijn veelzijdige belangstelling
zich in die tijd op o.a. de encyclopedie van d'Alembert en
Diderot, op de plantkunde, op Latijnse dichtkunst en op de
scheikundige geschriften van Lavoisier. In 1801 doceerde hij
natuurkunde en astronomie te Bourg, een jaar later wiskunde in
Lyon. In 1802 verscheen zijn Consid�rations sur la th�orie
math�matique du jeu, een werk over waarschijnlijkheidstheorie.
In 1805 doceerde hij mathematische analyse aan de �cole
Polytechnique te Parijs, waaraan hij in 1809 hoogleraar in de
mechanica werd. In 1814 werd hij gekozen tot lid van de Acad�mie
des Sciences en in 1824 volgde zijn benoeming tot hoogleraar in
de experimentele fysica en in de filosofie aan het Coll�ge de
France.
1. Elektricteit en magnetisme
Nadat Hans Christian �rsted in 1820 zijn ontdekking van
de invloed van een elektrische stroom op een magneetnaald had
gepubliceerd, formuleerde Amp�re direct daarna een verklaring
daarvoor door aan te nemen dat een elektrische stroom in staat
is een magnetisch veld op te wekken. Hij toonde aan dat twee
evenwijdige stroomvoerende draden elkaar aantrekken als de
stromen gelijkgericht zijn en elkaar afstoten als de stromen
tegengesteld gericht zijn. Ook toonde hij aan dat een soleno�de
(draadspoel) indien er een stroom door loopt zich gedraagt als
een magneet. Hij ontwikkelde een aantal instrumenten en
technieken voor het meten van elektrische stromen. In de jaren
1820-1825 formuleerde hij de wet van Amp�re, de fundamentele wet
van de elektrodynamica. Door zijn mathematische beschrijving van
het verband tussen elektrische en magnetische verschijnselen kan
hij worden gezien als de grondlegger van de elektrodynamica (hij
gaf ook deze naam, evenals de naam elektrostatica) en als
voorloper van Maxwell. Wegens het door hem duidelijk aangegeven
onderscheid tussen enerzijds het begrip elektrische stroom en
anderzijds de spanning als oorzaak daarvan, is de eenheid van
elektrische stroom amp�re naar hem genoemd. Veel van zijn idee�n
over het magnetisme (bijv. de gedurende een eeuw hypothetisch
gebleven kringstroompjes in een magneet), over elektrische
stromen in het inwendige van de aarde, over licht en warmte,
zijn later juist gebleken.
2. Andere gebieden
Op het einde van zijn leven ondernam hij een poging tot
classificatie van geheel het menselijk weten, waarin hij zijn
eigen inzichten in de filosofie van de natuurwetenschappen
neerlegde; het werk is evenwel onvoltooid gebleven. Ook op
wiskundig terrein heeft Amp�re belangrijk werk verricht, vooral
op het gebied van de parti�le differentiaalvergelijkingen.
Onafhankelijk van Avogadro (die dit drie jaar eerder deed)
formuleerde Amp�re in 1814 de hypothese dat gelijke volumes van
verschillende gassen bij gelijke druk en temperatuur evenveel
moleculen bevatten.
