Rubriek :
Historische figuren
Filips II van Spanje
Filips II (Valladolid
21 mei 1527 - Escorial 13 sept. 1598), koning van Spanje, zoon
van keizer Karel V en Isabella van Portugal, aanvaardde op 25
okt. 1555 het bestuur over de Nederlandse gewesten en 16 jan.
1556 over de Spaanse en Italiaanse gebieden. Het beeld dat zich
in de geschiedschrijving van Filips gevormd heeft is,
grotendeels als consequentie van de religieuze strijd, zeer
ambivalent: enerzijds (vooral van rooms-katholieke zijde) wordt
hij afgeschilderd als vroom, plichtsgetrouw en kunstlievend,
anderzijds als achterdochtig, besluiteloos, onbetrouwbaar en
wreed.
Zijn opvoeding in Spanje had hem een hoge opvatting van zijn
taak als vorst bijgebracht, in dienst van de Spaanse suprematie,
onafscheidelijk verbonden en verweven met die van de Kerk, die
hij overigens aan het koninklijk gezag onderworpen wilde zien.
Zijn invloedrijkste raadgevers waren: de vredelievende prins van
Eboli en diens tegenspeler, de toegewijde maar fanatieke hertog
van Alva, terwijl na 1564 Antonio Perez en na 1578 Granvelle een
belangrijke, zij het altijd door koninklijke achterdocht
beperkte, rol speelden. Zijn regering was ��n voortdurende
strijd op alle fronten van Europa met als gevolg het economisch
bankroet van Spanje aan het eind van de 16de eeuw (de situatie
was zelfs zo ernstig, dat bij de dood van Filips alleen de rente
al van de staatsschuld tweederde van de inkomsten verslond). Met
zijn verbeten geloofsijver verklaarde hij de Turken onmiddellijk
na zijn troonsbestijging de oorlog (1559). De Heilige Liga met
de paus en Veneti� leidde tot de vernietiging van de Turkse
vloot bij Lepanto (1571), terwijl Don Juan in hetzelfde jaar
Tunis veroverde.
Terzelfder tijd zetten zijn veldheren Emanuel Philibert van
Savoye, Willem van Oranje, Egmont en Horne de door Karel V
begonnen oorlog met Frankrijk voort. Na de overwinningen bij
Saint-Quentin (1557) en Grevelingen (1558) volgde in 1559 de
Vrede van Cateau-Cambr�sis. Intussen had Alva door zijn intocht
in Rome (1557) paus Paulus IV gedwongen zijn verzet tegen Filips'
aanspraken op het koninkrijk Napels op te geven. De verhouding
met Engeland, dat in de oorlog met Frankrijk vanwege het
huwelijk van Filips met Maria Tudor bondgenoot was geweest, werd
na de troonsbestijging van Elisabeth I steeds slechter. Na de
terechtstelling van Maria Stuart zond Spanje de Armada (1588),
die vernietigd werd. Een Engels-Nederlandse vloot deed zelfs een
aanval op Cadiz (1596). Pas na Filips' dood werd er vrede
gesloten. Inmiddels had hij ook partij gekozen tegen Frankrijks
troonpretendent, de latere Hendrik IV, door zijn dochter
Isabella kandidate te stellen. Na verscheidene veldtochten van
Parma in Frankrijk verklaarde de inmiddels koning geworden
Hendrik IV Spanje in 1595 de oorlog en sloot een jaar later met
Engeland en de Verenigde Nederlanden het Drievoudig Verbond.
Spanje moest de Vrede van Vervins (1598) sluiten. Het enige
blijvende resultaat van al zijn oorlogen was de verovering van
Portugal door Alva na de dood van koning Hendrik (1580). Filips
kon zich laten huldigen en behandelde Portugal voortaan als een
provincie van zijn rijk.
Filips' binnenlands beleid was al niet veel gelukkiger. In 1568
brak in de Nederlanden de opstand uit die de Tachtigjarige
Oorlog zou worden en na zijn afzwering in 1581 de noordelijke
gewesten zou verloren doen gaan. De zuidelijke stond hij in 1598
af aan zijn dochter Isabella en haar echtgenoot Albrecht van
Oostenrijk. Zoals hij zich hier tegen het protestantisme keerde,
deed hij het in nog sterker mate in Spanje. Daar vervolgde hij
ook de Morisco's zo fel, dat zij in 1568 in opstand kwamen en de
strijd drie jaar volhielden. Hij was viermaal gehuwd, en wel
achtereenvolgens met: Maria van Portugal (1543), moeder van Don
Carlos; Maria Tudor, koningin van Engeland (1555); Elisabeth,
dochter van de Franse koning Hendrik II en moeder van o.a. zijn
lievelingsdochter Isabella (1559); Anna van Habsburg, moeder van
Filips III (1569).
