Rubriek :
Historische figuren
Jan I van Avesnes
(ca. 1248 -
Valenciennes of Bergen, vermoedelijk 11 sept. 1304), graaf van
Henegouwen van 1280 tot 1304 en als Jan II van Holland en
Zeeland van 1299 tot 1304, was de oudste zoon van Jan van
Avesnes en Aleidis van Holland. In febr. 1280 volgde hij in
Henegouwen zijn grootmoeder Margaretha van Constantinopel op,
die aan haar zoon uit haar tweede huwelijk, Gwijde van Dampierre,
reeds in 1278 Vlaanderen had afgestaan. Jan hervatte de strijd
van de Avesnes met de Dampierres om Rijks-Vlaanderen. In 1295
sloot hij zich aan bij de Franse koning Filips IV, die zich van
Gwijde van Dampierre afwendde; ook bemiddelde hij de toenadering
tot Frankrijk van zijn neef Floris V van Holland, die wegens
Zeeland met Vlaanderen in conflict was. Na de dood van Wolfert I
van Borselen (1299) werd hij als regent voor Jan I in Holland
ingehaald. Toen deze enkele weken later overleed, volgde Jan I
van Avesnes, een neef van de Hollandse graaf Floris V, hem op
als naaste mannelijke erfgenaam. Voortaan was Holland in een
personele unie met Henegouwen verenigd. In 1300-1301
consolideerde Jan zijn positie, geholpen door de Franse
successen in Vlaanderen; de Zeeuwse opstandelingen werden
verslagen en in Utrecht werd Jans broer Guy van Avesnes
bisschop. Na de geslaagde Vlaamse opstand van 1302 brak voor de
Avesnes een kritieke periode aan. In 1303 openden de Vlamingen
het offensief in Henegouwen en in Zeeland, begunstigd door de
vele ontevredenen aldaar. In maart 1304 brachten zij onder
Gwijde van Namen op Duiveland een nederlaag toe aan Jans zoon
Willem (de latere Willem III). Bisschop Guy van Utrecht werd
gevangengenomen en in Utrecht volgde een anti-Hollandse reactie;
Holland en Zeeland zelf vielen grotendeels in handen van Gwijde
van Namen of Jan II van Brabant, die zich bij de aanvallers had
gevoegd. In 1304 keerde de kans en in augustus werd Gwijde van
Namen definitief verslagen in een zeeslag voor Zierikzee door
een Hollands-Franse vloot. Toen Jan stierf, was zijn gezag in
Holland en Zeeland vrijwel hersteld.
