Rubriek :
Historische figuren
Justinianus I
Justinianus I,
oorspronkelijk: Petrus Sabbatius (Tauresium, Balkan, nabij Scupi
[Uskub], 482 - Constantinopel 15 nov. 565), Byzantijns keizer
van 527 tot 565, was van boerenafkomst. Zijn oom Justinus I,
keizer sedert 518, gaf zijn neef een goede opvoeding in
Constantinopel en stelde hem tot regent en medekeizer aan.
Justinianus I was op het Westen geori�nteerd. Hij gebruikte het
Latijn als hoftaal, wilde de vroegere West-Romeinse gebieden
heroveren op de Germanen en wilde de eenheid in zijn rijk
bevestigen door het orthodoxe christendom, zoals het in het
Latijnse Westen beleden werd, en door het opnieuw systematisch
opgeschreven Romeinse recht: het Corpus Iuris Civilis, in 534 in
definitieve versie gereedgekomen. Dit laatste is Justinianus'
meest blijvende prestatie geweest, van grote invloed in de
Europese historie. Om zijn veroveringen in het Westen mogelijk
te maken voerde Justinianus I aan de Donaugrens en in het
Oosten, tegenover Perzi�, een defensieve politiek, die niet
altijd het gewenste resultaat bracht: in 527 en 540 wisten de
Perzen successen te behalen en de Balkanprovincies werden nu en
dan gebrandschat door plunderende barbaren. In feite moest
Justinianus de Perzen afkopen. Maar in het Westen wist
Justinianus' generaal Belisarius in ��n jaar, 533, Noord-Africa
op de Vandalen te veroveren en van 535 tot 554 werd Itali�
gewonnen op de Ostrogoten, in een serie harde en dure oorlogen,
die een ramp waren voor het Italiaanse land en de stad Rome. In
554 veroverde Justinianus I nog het Zuid-Spaanse kustgebied op
de onderling verdeelde Visigoten. Sicili�, Sardini�, Corsica en
de Balearen waren eveneens Byzantijns bezit. Voor de veroverde
gebieden was het nieuwe bewind niet onverdeeld gunstig;
weliswaar was Justinianus orthodox - terwijl de Goten en
Vandalen ariaans waren - en een Romein, maar zijn bureaucratie
en zijn belastingen wogen zwaar en waren nochtans niet
voldoende: de nieuwe rijksdelen bleven een negatieve post op het
staatsbudget.
Justinianus I was zelf meer methodisch en ijverig dan briljant,
maar hij had tot 548 zijn zeer begaafde gemalin Theodora, een
gewezen prostituee op wie Justinianus nog v��r 527 verliefd
geworden was, naast zich en hij had enige voortreffelijke
dienaren, zoals de generaals Narses en Belisarius, de jurist
Trebonianus en de belastingspecialist Johannes van Cappadoci�,
een gehaat, maar effici�nt man. Grote oorlogen vragen een goede
organisatie van het thuisfront en een volle schatkist, en
hieraan werd met kracht gewerkt. Misbruiken van soldaten en
ambtenaren werden bestreden om het maximale profijt te trekken
uit de belastingen en het bestuur werd gestroomlijnd. Hier en
daar doorbrak Justinianus de scheiding tussen militaire en
civiele taken en stelde hij een militair aan als stadhouder met
alle (ook civiele) bevoegdheden. Handel en nijverheid werden
bevorderd. Zo werd bijv. een zijde-industrie ontwikkeld door
import van de zijderups uit Oost-Azi�. De toenemende lasten, het
strenge bestuur en religieuze twisten leidden in 532 tot een
groot oproer in Constantinopel, dat door de lijfgarde werd
neergeslagen, het Nika-oproer.
Justinianus bemoeide zich ook met de theologische vraagstukken,
die toen de gemoederen heftig beroerden, en hij bestreed alles
wat niet orthodox christelijk was. De Academie van Plato, een
laatste bolwerk van heidense filosofie, werd gesloten in 529;
arianisme en montanisme werden uitgeroeid. Justinianus I
bestreed persoonlijk de leer dat Christus ��n van natuur is (monofysitisme)
en maakte de leer van het Concilie van Chalcedon (451) tot de
gezaghebbende. Later zocht hij meer het compromis, waardoor de
Griekse orthodoxie zich verwijderde van beide uitersten in de
theologie, de Latijnse Kerk in het Westen en de monofysieten.
Justinianus I was een groot bouwheer. Beroemd werd de Aya Sophia
te Constantinopel. Bekend is zijn moza�ekportret ten voeten uit
in de kerk San Vitale te Ravenna (v��r 547).
Na zijn dood bleef zijn rijk uitgeput achter: de last van de
grote oorlogen en de praal van de grote bouwwerken waren te
groot geweest.
