Rubriek :
Historische figuren
Paus Adrianus I
(geb. te Rome -
aldaar 25 dec. 795), paus van 772 tot 795, stamde uit Romeinse
adel. Na het roerige pontificaat van Stefanus III werd hij
op 1 febr. 772 eenstemmig tot paus gekozen door de Romeinse
clerus. Geheel zijn pontificaat staat in het teken van de
opkomst van Karel de Grote: de 'Frankische wending' (d.i. de
ori�ntatie op de Karolingers in plaats van op Constantinopel),
begonnen onder Zacharias en Stefanus I, werd onder zijn
pontificaat definitief, hetgeen leidde tot de uitbouw van de
Pauselijke Staat.
In 773 moest Adriaan Karel de Grote te hulp roepen tegen
Desiderius, koning van de Longobarden. Op het graf van Petrus
bevestigde Karel Pippijns belofte van Quiercy, waardoor een
groot deel van 'Itali�' aan de paus zou komen (6 april 774). De
realisering daarvan verliep moeizaam. In mei 778 deed Adrianus
opnieuw een beroep op Karel, waarbij hij hem herinnerde aan de
zgn. Schenking van Constantijn. In 781, bij Karels tweede
verblijf in Rome, werd het verbond tussen de paus en de 'Patricius
Romanorum' hernieuwd; van dan af dateert Adrianus zijn oorkonden
naar eigen ambtsjaren en niet meer volgens Byzantijnse
keizerjaren.
Het Romeins-Frankische contact heeft ook intern verstrekkende
invloed gehad: Karel ontving van Adrianus de canonescollectie,
genoemd naar Dionysius; deze heeft de organisatie van de
Frankische kerk mede bepaald. En hij kreeg van hem een
liturgische collectie, het Sacramentarium Gregorianum, waardoor
de Romeinse liturgie in het Frankische Rijk werd verspreid, maar
waarbij deze zelf door Frankische tradities werd be�nvloed.
Het algemeen concilie van Nicea (787), dat in tegenwoordigheid
van twee pauselijke gezanten de beeldenverering toestond, werd
aanleiding tot een conflict met Karel de Grote (Libri Carolini),
dat op de synode van Frankfurt (794), in tegenwoordigheid van
twee pauselijke legaten, in anti-Griekse zin werd 'opgelost'.
Adrianus verdedigde, behoedzaam, de orthodoxie van de Grieken,
ook ten aanzien van het filioque. Hij stemde in met de
veroordeling van het Spaanse adoptianisme (785 en 794). Hij
verzette zich tegen Karels Saksische 'missie'-methoden onder de
Alvaren (791-795).
Voor Rome gold Adrianus als groot beschermer en bouwheer
(herstel van kerken en aquaducten). Voor de latere middeleeuwen
was hij een (vaak geciteerd) voorbeeld inzake de
paus-keizerverhouding binnen de ecclesia universalis. De tekst
van de zwartmarmeren epitaaf in de entree van de St.-Pieter is
van Alcuin.
