Rubriek : De
mens - algemeen
De staat Sparta
De krijgshaftige
Dori�rs, die zich omstreeks 1100 voor Christus op het
schiereiland de Peloponnesus vestigden, vermenden zich niet met
de reeds aanwezige bevolking die ze hadden onderworpen.
Integendeel, ze benadrukten het onderscheid tussen de twee
groepen en hielden de overwonnenen in een voortdurende toestand
van slavernij. De vijf verschillende dorpen waarin de Dori�rs
woonden voegden ze samen, en zo ontstond Sparta. De Spartanen of
Spartiaten vormden de heersende klasse, die als kleine
minderheid de grote massa van de onderworpenen onderdrukte en
voor zich liet werken. De onderworpen bevolking was in twee
groepen verdeeld : de perioiken, wat letterlijk betekent 'zij
die rondom wonen', en de heloten. De perioiken waren
handwerkslieden en kooplieden. Ze waren weliswaar vrij, maar
veel hadden ze niet te vertellen.
Ze
mochten wel in het leger van de Spartanen dienen, maar werden
slechts voor lichte diensten ingezet. De heloten waren niet meer
dan aan de grond gebonden slaven. Ze waren verplicht de grond te
bebouwen en moesten een deel van de opbrengst afstaan. De
heloten werden niet alleen bewaakt, maar ondergingen ook de
controle van een soort geheime politie, de krypteia. De angst
dat de heloten in opstand zouden komen, was bij de Spartanen
nogal groot. Daarom ook droeg Sparta eerder het karakter van een
permanent legerkamp dan dat het op de andere stadstaten in
Griekenland geleek. De onderdrukking van de heloten en het
daarmee noodzakelijke soldaat-zijn werden tot hoogste levensdoel
verheven.
In het Spartaanse leger waren absolute gehoorzaamheid en de
grootst mogelijke dapperheid vereist. Het militarisme doodde
alle andere menselijke uitingen. De kunst verdween, geld raakte
in onbruik en in het spreken moest iedereen zo kort mogelijk
zijn. Naar het landschap Lakonika waarin Sparta gelegen was,
worden heel korte kernachtige mededelingen nog altijd 'lakoniek'
genoemd. Alle weelde was de Spartanen verboden. De huizen waren
zo eenvoudig als maar kon en de kleding bestond slechts
uit grove hemden zonder mouwen, en uit mantels van ongeverfde
wol. Schoeisel was niet algemeen in voege. Alleen wanneer de
krijgslieden de oorlog in gingen, mochten ze een purperen
feestgewaad aantrekken.
Aan eten kon de Spartaanse burger zich niet te buiten gaan, want
de wet schreef dagelijkse openbare maaltijden aan alle burgers
voor. Ook in andere opzichten was het dagelijkse leven geregeld
en onder toezicht gesteld. Alle mannen waren ingedeeld in
tentgenootschappen van twaalf tot vijftien man. Wie zich hetzij
aan de openbare maaltijden, hetzij aan de tentgenootschappen
onttrok, werd van al zijn rechten onheven. Het hele Spartaanse
leven was gericht op de oorlog. De sportbeoefening diende daarom
niet om goede atleten te verkrijgen, maar om soldaten met het
grootst mogelijke uithoudingsvermogen te kweken. De beoefende
sporten waren dan ook hardlopen, verspringen, worstelen, speer-
en discuswerpen en balspelen. Sparta was de enige staat in
Griekenland waar de vrouw volledig 'ge�mancipeerd' was. De jonge
vrouwen moesten dezelfde oefeningen doen als de jonge mannen en
als ze gehuwd waren, mochten ze in staatszaken hun mening geven.
De gelijke rechten van de Spartaanse vrouwen betekenden geen
uiting van vooruitstrevendheid. Het was veeleer zuiver
behoudendheid. Sinds de Dori�rs de Peloponnesus waren
binnengetrokken, was er aan de politieke en sociale structuur
van de Dori�rs vrijwel niets meer veranderd. De positie van de
vrouw as in de trekkende stammen van omstreeks 1200 voor
Christus zeer vrij en bij de Spartanen bleef dat zo. Het
koningschap dat Sparta kende (er waren twee koningen), ging
eveneens tot die tijd terug. Dat blijkt uit het feit, dat de
taak van de koningen in vredestijd zich slechts beperkte tot het
priesterschap en de rechtspraak. In oorlogstijd waren zij de
aanvoerders, net als ten tijde van de volksverhuizingen. In de
Raad van Ouden hadden 28 mannen van boven de zestig jaar
zitting. Het waren vooraanstaande edelen, die vroeger wel
stamhoofden zullen geweest zijn. De koningen hadden elk,
eveneens als stamhoofd, slechts ��n stem. Veel betekenis heeft
de Raad van Ouden nooit gekregen. De Volksvergadering, waarin
alle Spartanen boven de 35 jaar zitting hadden, besliste over
belangrijke zaken zoals oorlog en vrede. Ook dat komt helemaal
overeen met de oude volksvergadering uit de tijd van de
vestiging van de Dori�rs op de Peloponnesus.
Volgens de overlevering was de Spartaanse staat ingericht naar
de wetten van Lycurgus, die omstreeks achthonderd voor Christus
geleefd moet hebben. Het is mogelijk dat Lycurgus inderdaad
heeft bestaan, maar dan heeft hij hoogstens een bestaande
toestand in een wat scherpe vorm in wetten weergegeven. Daarbij
heeft hij de enige vernieuwing in het Spartaanse staatsbestel
aangebracht die de geschiedenis kent : hij stelde een soort
dagelijks bestuur in van vijf personen, de zogenoemde eforen.
Dit was waarschijnlijk een gevolg van het feit dat Sparta was
ontstaan uit de samenvoeging van vijf dorpen, die elk al een
eigen bestuur hadden. (foto : de resten van Sparta)
