Rubriek :
Ziekten en
aandoeningen overzicht
Colitis Ulcerosa
Wat is colitis ulcerosa?
colitis ulcerosa is een chronische ontsteking van het slijmvlies
van de dikke darm. In tegenstelling tot de ziekte Crohn komt het
aleen in de dikke darm (colon) voor. colitis ulcerosa begint
altijd in de endeldarm en kan zich langzaam over de hele dikke
darm uitbreiden.
Bij 75% van de patienten beperkt de ontsteking zich tot het
linkerdeel van de dikke darm (het dalende deel). Ook zijn er
mensen die alleen een ontsteking van de endeldarm hebben (proctitis).
De belangrijkste klachten zijn diarree-aanvallen en bloed bij de
ontlasting. Vaak klaagt de patient over buikpijn, vermoeidheid
en koorts. Periodes met deze klachten gaan vaak spontaan weer
over, waardoor patient en dokter denken dat de ' buikgriep'
genezen is. Wanneer de symptomen echter langere tijd bestaan of
terugkomen moet altijd aan de diagnose colitis ulcerosa gedacht
worden.
Verschijnselen van ontsteking buiten de dikke darm zijn bij
colitis ulcerosa zeldzaam.In ongeveer 5% van de gevallen kunnen
huid-, oog en gewrichtsklachten optreden en ontsteking van het
leverweefsel. Meestal gaan deze verschijnselen gepaard met
vermeerderde activiteit van de colitis.
De oorzaken
De oorzaak van colitis ulcerosa is eigenlijk onbekend. Er zijn
duidelijke aanwijzingen dat zowel erfelijke factoren als
omgevingsfactoren zoals stress en roken een rol spelen bij het
ontstaan van deze ziekten. Het menselijk lichaam beschikt over
verdedigingsmechanismen tegen indringers zoals bacteri�n en
virussen. Bij IBD valt dit verdedigingsmechanisme als het ware
het eigen lichaam aan, met een ontstekingsreactie in de dikke
en/of dunne darm ais gevolg.
- Erfelijkheid
Hoewel erfelijke factoren zeker een rol spelen, heeft iemand met
IBD maar een kleine kans op het krijgen van een kind dat later
ook IBD krijgt. Bij ongeveer 5 tot 10% van de familieleden van
pati�nten met colitis ulcerosa, komt IBD voor. Dit percentage is
hoger dan bij mensen die geen IBD hebben.
- Stress
Spanning en nervositeit veroorzaken bij de meeste mensen
klachten van het maagdarmkanaal. Zo ook bij mensen met IBD. Veel
pati�nten hebben het idee dat stress een belangrijke factor is
bij het ontstaan van IBD. Wetenschappelijk onderzoek heeft de
invloed van stress inderdaad aangetoond. De vraag is of er
sprake is van oorzaak of van gevolg. Het ziektebeloop is in het
algemeen gunstiger bij degenen die niet gebukt gaan onder
spanningen of stress. De ziekte kan echter ook stress
veroorzaken.
- Roken
Het is duidelijk dat roken schadelijk is voor de gezondheid.Toch
lijkt roken lijkt aan de andere kant iets te beschermen tegen
het ontstaan van colitis ulcerosa. Men weet niet waarom dat zo
is. Vooral na het stoppen met roken wordt vaker colitis ulcerosa
gezien. De nadelen voor de gezondheid wegen hier echter niet op
tegen het mogelijke voordeel.
De Diagnoses
Het stellen van de diagnose duurt vaak enige maanden. Soms is
het in het begin nog niet goed duidelijk of er inderdaad sprake
is van een chronische darm ontsteking. Aan de andere kant komt
het voor dat de diagnose wordt gesteld tijdens een (spoed)
operatie bijvoorbeeld omdat een blindedarmontsteking wordt
vermoed.
- Anamnese
Eerst zal de arts met aanvullende vragen proberen een beter
beeld krijgen van de klachten. Dat zijn vragen over de aard en
de duur van de buikpijn en de diarree, over eventueel
gewichtsverlies, afwijkingen rond de anus en klachten van huid,
gewrichten en ogen. Ook wordt meestal gevraagd naar het
voorkomen van deze klachten in de omgeving of bij familieleden.
- Lichamelijk onderzoek
Ook al worden er vaak geen afwijkingen gevonden, het lichamelijk
onderzoek blijft belangrijk. Het gewicht, de algemene indruk en
het onderzoek van ogen. gewrichten, huid en vooral van buik en
anus zijn belangrijk voor diagnose en behandeling. Daarnaast
wordt gelet op fistels of andere afwijkingen rond de anus.
- Laboratoriumonderzoek
Allereerst wordt het bloed onderzocht. Bloedonderzoek bestaat
meestal uit kijken of er sprake is van bloedarmoede
(hemoglobinegehalte of Hb), van een ontsteking (bloedbezinking
of BSE) of van een slechte voedingstoestand (albuminegehalte).
Een bloedtest waarmee direct de diagnose is te stellen, bestaat
helaas niet. Toont het bloedonderzoek geen afwijkingen aan, dan
is IBD minder waarschijnlijk, maar niet onmogelijk. De
ontlasting wordt meestal onderzocht om andere oorzaken van de
klachten uit te sluiten. Dat kan bijvoorbeeld een infectie zijn
met bacteri�n. parasieten of wormen. Soms wordt gevraagd de
ontlasting gedurende enige dagen op te sparen om te onderzoeken
of het vetgehalte hierin verhoogd is. Dat kan een teken zijn van
een gestoorde vetopname.
- Endoscopie
De endoscopie neemt een steeds belangrijkere rol in bij het
onderzoek van mensen met klachten die wijzen op IBD. Met behulp
van een scoop, een dunne en soepele slang, kan het inwendige van
de dikke darm en een deel van de dunne darm in beeld worden
gebracht. Op deze manier kan zichtbaar worden gemaakt of, en
waar, er een ontsteking is. Daarbij kunnen met een tangetje
kleine weefselstukjes worden weggenomen om onder de microscoop
te onderzoeken. Voordat een endoscopie plaats kan vinden. moet
de darm eerst zo goed mogelijk geleegd worden. Zo kan een
optimaal onderzoek van de binnenkant van de darmwand
plaatsvinden. Dit leegmaken gebeurt meestal de dag voor het
onderzoek. De pati�nt drinkt dan een laxeervloeistof en mag die
dag verder alleen vloeibaar voedsel gebruiken. Vlak voor het
onderzoek wordt vaak nog een klysma toegediend. Via de anus
wordt hierbij een vloeistof ingebracht om de resterende
ontlasting te verwijderen.
- R�ntgenonderzoek
Dit wordt vooral uitgevoerd voor het onderzoek van de dunne
darm. Meestal wordt door een dunne sonde, via een neusgat,
contrastvloeistof in de dunne darm gebracht. Daarna worden
foto's gemaakt. Op deze manier kan onderzocht worden of er een
ontsteking of een vernauwing (stenose) is in de dunne darm en of
er verbindingen tussen darm en andere organen bestaan (fistels).
Ook hier geldt weer dat de darm zo goed mogelijk geleegd dient
te zijn. Ook van de dikke darm kan een foto worden gemaakt. Dit
heet een 'X-Colon'. Hierbij wordt bariumpap met een kleine sonde
via de anus in de dikke darm gebracht. Vervolgens worden
r�ntgenfoto's gemaakt.
- Echografie
Echografie wordt soms toegepast bij IBD om te zien of de
darmwand verdikt is en of er een ontsteking is buiten de darm.
Nadat de huid is ingesmeerd met een gladde pasta, gaat de arts
met een apparaatje over de buikwand. Dat apparaatje zendt
geluidsgolven uit die weer worden teruggekaatst, vandaar de naam
'echo'. Deze echo wordt opgevangen en omgezet in een beeld op de
echograaf.
- CTscan
Een CTscan wordt vooral gemaakt om te onderzoeken of er een
abces (pus in een holte) is in de buik. De dag voor het
onderzoek drinkt de pati�nt contrastvloeistof. Op de dag zelf
wordt de pati�nt in liggende houding door een r�ntgenapparaat
geschoven. De radioloog maakt zo foto's van de buik waarop de
inwendige organen in detail kunnen worden bestudeerd
De behandeling
- Medicijnen
Vaak zal na het stellen van de diagnose een behandeling met
medicijnen worden gestart. Deze medicijnen dienen enerzijds om
de ontsteking af te remmen. Anderzijds onderdrukken ze het
ontstaan van nieuwe ontstekingen. daarnaast worden vaak
meicijnen voorgeschreven om bloedarmoede en diarree tegen te
gaan. Een IBD-patient moet dus in het algemeen langdurig worden
behandeld met geneesmiddelen en ook langdurig door een
specialist worden begeleid. De behandeling van IBD wordt
symptomatisch genoemd, gericht op remming van de ontsteking. Dit
betekent dat de behandeling de klachten en verschijnselen
onderdrukt, maar de ziekte zelf niet geneest. Ongeveer 80% van
de IBD-pat�nten gebruikt langdurig medicijnen. Naast gunstige
effecten, kunnen in sommige gevallen ook bijwerkingen optreden.
Dit is een van de redenen waarom bij langdurig gebruik van
geneesmiddelen, regelmatig het bloed wordt gecontroleerd. De
keuze van medicijnen is afhankelijk van de ernst van de
ontsteking en van de plaats. Zo zijn er medicijnen die
voornamelijk werken in de dunne darm. Andere werken juist in het
laatste gedeelte van de dikke darm.
Medicijnen kunnen op verschillende manieren worden toegediend:
via de mond, via een bloedvat of via de anus met een zetpil of
een klysma. Daarnaast zijn er medicijnen die op een bepaalde
plaats in het lichaam werken en andere die in het hele lichaam
werken. De toedieningswijze van een medicijn is afhankelijk van
de plaats waar de ontsteking zich bevindt.
De belangrijkste geneesmiddelen zijn:
Salazopyrine: Het oudst bekende middel tegen IBD,
ontstekingsremmend, tabletvorm
5-ASA preparaten: Het actieve bestanddeel van
salazopyrine,ontstekingsremmend, tabletvorm of klysma
corticosteroiden:
Prednison: Dit middel is sterker werkzaam dan 5-ASA preparaten,
maar wordt vanwege de bijwerkingen alleen ingezet als niet of
niet voldoende op een 5-asa middel gereageerd wordt. Er zijn
sinds een aantal jaren ook lokaal werkende corticosteroiden
zoals Budesonide. Deze kenmerken zich door een even sterke
werkzaamheid en zouden minder bijwerkingen hebben. Bijwerking is
botontkalking. In klysma of capsules. Alleen bij bepaalde
indicaties voor te schrijven.
Azathioprine: Wordt wel gebruikt naast Prednison om de
bijwerkingen te verminderen. Het duurt gemiddeld 2 tot 3 maanden
voor de therapie resultaat geeft. Tablet of intraveneus (in de
ader).
Methotrexaat: Beinvloedt het afweersysteem.
Infliximab (antiTNF): Een van de nieuwere middelen dat
gergistreert staat voor de behandeling van ernstige actieve
ziekte van Crohn bij patienten die niet reageren op volledige
behandeling met Prednison. Via infuus toe te dienen. Beinvloedt
het afweersysteem.
Interleuking 10: Expirimenteel middel
- Operatie
In sommige gevallen is het nodig een darmoperatie uit te voeren.
Dit kan bijvoorbeeld het geval zijn bij een ernstige vernauwing
van de darm of bij het niet reageren op medicijnen. De aanpak
bij de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa is hierbij duidelijk
verschillend. Bij colitis ulcerosa zal men in het algemeen de
hele dikke darm weghalen om daarna een verbinding tussen de
dunne darm en de anus te maken.Tegenwoordig wordt bij colitis
ulcerosa vaak gekozen voor het aantegen een zogenoemde
"pouch".Hierbij wordt een reservoir van de dunne darm gemaakt
die ervoor zorgt dat de ontlasting weer tijdelijk kan worden
opgevangen. Bij de ziekte van Crohn opereert men zo spaarzaam
mogelijk. Als er geopereerd wordt, neemt men vaak het laatste
gedeelte van de dunne darm en het begin van de dikke darm weg.
Men kan ook een vernauwing (stenose) verwijderen, een
fisteloperatie uitvoeren of een abces insnijden Bij een aantal
mensen met de ziekte van Crohn of met coalities ulcerosa is het
soms noodzakelijk een tijdelijke of blijvende kunstmatige
darmuitgang aan te leggen: een stoma.
Het verloop
Een probleem bij colitis ulcerosa is de onzekerheid over het
verdere beloop. Soms blijft de ontsteking beperkt tot een klein
deel van de darm. In andere gevallen beslaat de ontsteking een
veel groter gedeelte van de darm. Er zijn grote verschillen in
ernst en aard van de klachten en in het resultaat van de
behandeling. De meeste patienten kunnen na behandeling weer een
gewoon leven leiden. Zij hebben betrekkelijk weinig klachten. De
kwaliteit van hun leven is vergelijkbaar met die van mensen
zonder IBD. Een aantal pati�nten met IBD heeft echter een zeer
moeilijk te controleren ontsteking. Daarvoor is uitgebreide
behandeling met medicijnen nodig. Soms is ziekenhuisopname
noodzakelijk en een operatie. Ook moeten de meeste pati�nten
regelmatig gecontroleerd worden door een specialist. Dit is in
het algemeen een internist, een gastro-enteroloog, een
kinderarts en/of een chirurg. Zeker bij medicijngebruik vindt
geregeld bloedonderzoek plaats. Bij pati�nten die niet goed
reageren op de behandeling is soms opnieuw een endoscopisch
onderzoek nodig.
- Zwangerschap
In het algemeen hebben vrouwen met IBD net zo veel kans op een
normale zwangerschap als vrouwen zonder IBD. Het beloop van de
ziekte tijdens een zwangerschap is soms beter, soms slechter.
maar meestal gelijk aan het beloop zonder zwangerschap. De
meeste medicijnen kunnen zonder problemen worden gebruikt. Bij
twijfel is het echter aan te raden met uw behandelend arts te
overleggen. De begeleiding van de zwangerschap. waarbij vooral
zal worden gelet op de groei van het kind, wordt meestal gedaan
door een vrouwenarts.
- Complicaties
De meeste mensen met een chronische darmziekte reageren gunstig
op behandeling. Als de klachten na behandeling niet verminderen
of zelfs verergeren of als de ontsteking zich uitbreidt tot
buiten het darmkanaal, wordt dat beschouwd als een complicatie
van IBD. Complicaties worden bij circa 10 tot 20% van de
pati�nten gezien. Uitbreiding van de ziekte buiten de darm
betreft voornamelijk ontstekingen van de gewrichten, de huid, de
ogen en de lever. Opvlamming van gewrichtsklachten loopt vaak
parallel met een opleving van de darmontsteking.
- Kwaadaardige ontaarding
Dit is een van de meest voorkomende, maar vaak onuitgesproken
angsten van de pati�nt. Bij langdurige en uitgebreide ontsteking
van de dikke darm is de kans op het ontstaan van darmkanker
licht verhoogd. Dit is de reden waarom na ongeveer tien jaar
vaak een zogenoemde 'screening coloscopie' wordt uitgevoerd. Dan
worden veel weefselstukjes weggenomen voor onderzoek onder de
microscoop. De laatste jaren is duidelijk geworden dat de kans
op het krijgen van darmkanker bij IBDpati�nten veel kleiner is
dan altijd werd aangenomen.
Hoe vaak komt IBD voor?
Ongeveer 35.000 mensen in Nederland hebben IBD. Er is gedurende
de afgelopen 25 jaar een duidelijke stijging van het aantal
mensen met de ziekte van Crohn te zien en in mindere mate ook
van mensen met colitis ulcerosa. Per jaar wordt de diagnose
ziekte van Crohn bij ruim 1000 nieuwe pati�nten gesteld en
colitis ulcerosa bij ongeveer 1500 nieuwe pati�nten. Het komt
erop neer dat er in Nederland per jaar ongeveer 2500 nieuwe
IBD-pati�nten bijkomen. De ziekte wordt voor een groot deel voor
het eerst op jongere leeftijd geconstateerd. De ziekte van Crohn
wordt iets meer bij vrouwen en colitis ulcerosa juist iets vaker
bij mannen gezien. IBD is een chronische ziekte. Dit betekent
dat de meeste mensen met IBD, kortere of langere periodes met
klachten blijven doormaken.
