Rubriek :
Historische figuren
Frans I van Frankrijk
(Cognac 12 sept.
1494 - Rambouillet 31 maart 1547), uit het Huis Valois-Angoul�me,
koning van Frankrijk van 1515 tot 1547, kwam op grond van zijn
afstamming van koning Karel V van Valois (gest. 1380) en zijn
huwelijk met Claude, de dochter van zijn voorganger Lodewijk XII,
aan het bewind. Zijn buitenlandse politiek werd beheerst door de
strijd tegen de omsingeling van Frankrijk door Habsburg en om de
invloed in Itali� en het bezit van Bourgondi�. Nadat hij na de
Slag van Marignano (1515) het hertogdom Milaan op de Sforza's
had veroverd, voerde hij vier oorlogen met keizer Karel V. Bij
de eerste (1521-1526), naar aanleiding van beider werving om de
keizerskroon, ging Milaan verloren, liep de Conn�table de
Bourbon over en moest de in de Slag bij Pavia gevangen genomen
koning de zeer nadelige Vrede van Madrid sluiten. Thuisgekomen
weigerde hij het beloofde Bourgondi� af te staan en verbond zich
in de liga van Cognac (1526) met Engeland, de paus, Veneti�,
Florence en Milaan. Na de nu volgende oorlog (1526-1529) mocht
hij echter blij zijn met het compromis van de zgn. Damesvrede
van 1529, waarbij hij vrijwel al zijn aanspraken moest opgeven.
In 1530 huwde hij zelfs Karels zuster Eleonora, koningin-weduwe
van Portugal. Intussen poogde hij met het behoud van de
vriendschap met Hendrik VIII van Engeland nu sterkere andere
bondgenoten te vinden in de sultan en de Duitse protestantse
vorsten. Inderdaad eindigde de derde oorlog (1536-1538)
onbeslist met de wapenstilstand van Nice. Toen Karel zijn eigen
zoon Filips in Milaan aan de macht bracht in plaats van de zoon
van de Franse koning, zoals was overeengekomen, brak de vierde
oorlog uit (1542-1544). Hendrik VIII koos daarbij, beducht voor
evenwicht, weer de kant van Karel V, zoals eerder in 1521. De
Franse legers hadden de overhand in Itali� (Slag bij Cerisole,
1544), Karel echter in Frankrijk zelf, terwijl Hendrik VIII
Boulogne veroverde. De Vrede van Cr�py (1544) was bijna een
duplicaat van de Damesvrede en die van Ardres (1546), met
Engeland, bracht Boulogne weer tegen aanzienlijke betaling
terug.
Binnenslands had de politiek van de koning meer succes. Hij
slaagde erin het koningschap stevig te bevestigen, waarmee hij
de grondslagen legde voor het absolutisme. In 1516 sloot hij een
concordaat met paus Leo X en kreeg daarmee in feite het recht
kerkelijke ambten te vergeven. Zelf zeer geschoold in de
humanistische idee�n bracht de koning begrip op voor de
Hervorming, hoewel hij deze, nadat zij een uitgesproken
antikatholiek karakter had gekregen, onderdrukte (1534-1535 en
vooral na 1540).
Frans I was een groot mecenas, die de stoot gaf tot een
schitterende culturele opbloei in Frankrijk, niet in het minst
door zijn persoonlijke belangstelling voor en bevordering van de
renaissance. Uit Itali� liet hij kunstenaars naar zijn hof komen
en gaf opdrachten tot het bouwen of verfraaien van grootse
paleizen (Amboise, Chambord, Fontainebleau). De vroegste
renaissance, vooral die in meubel- en interieurkunst, wordt naar
hem wel Style Fran�ois I genoemd. In 1530 stichtte hij de
Lecteurs Royaux, waaruit het Coll�ge de France ontstond. Hij was
de eerste van de Franse koningen die zijn hof met buitensporige
weelde omgaf, tevens de eerste die, als typisch kind van zijn
tijd, het koninklijk decorum zeer openlijk verrijkte met
ma�tresses, van wie Anne de Pisseleu, hertogin van Etampes, de
bekendste was. Frans I is vele malen geschilderd. De beroemdste
portretten zijn dat door Titiaan (Louvre, Parijs),
waarschijnlijk naar een medaille vervaardigd, en door Jean
Clouet.
