Rubriek :
Historische figuren
Maximiliaan van Oostenrijk
Maximiliaan [Duitse
Rijk] Maximiliaan I, vaak aangeduid als Maximiliaan van
Oostenrijk of van Maximiliaan van Habsburg (Wiener Neustadt 22
maart 1459 - Wels 12 jan. 1519), Duits keizer van 1493 tot 1519,
aartshertog van Oostenrijk, uit het Huis Habsburg, was de zoon
van keizer Frederik III. Toen de vader van zijn verloofde Maria
van Bourgondi�, Karel de Stoute, op 5 jan. 1477 sneuvelde,
verzocht Maria aan Maximiliaan haar te verdedigen tegen de
Vlaamse steden en vooral tegen koning Lodewijk XI van Frankrijk.
Hij versloeg op 7 aug. 1479 de Franse troepen bij Guinegate,
waardoor het onmiddellijke gevaar werd afgewend. Toen Maria, met
wie hij in 1477 was gehuwd, op 27 maart 1482 aan de gevolgen van
de val van een paard overleed, werd Maximiliaan voogd en regent
over de Nederlanden voor hun zoontje Filips (de Schone),
krachtens het door Maria enige dagen voor haar dood opgestelde
testament. De Staten-Generaal erkenden aarzelend deze
aanstelling, maar dwongen Maximiliaan met Frankrijk de Vrede van
Atrecht (23 dec. 1482) te sluiten, waarbij verscheidene gebieden
(o.m. Franche-Comt� en Artesi�) verloren gingen. Daarenboven
moest hij naast zich een regentschapsraad over Filips dulden. In
de daaropvolgende jaren kon hij echter het verzet van de Vlaamse
steden tegen zijn bewind meester worden.
In Duitsland wist Maximiliaan de keurvorsten zo te bewerken, dat
zij hem op de Rijksdag te Frankfurt (16 febr. 1486) tot koning
kozen. Na zijn kroning (Aken 9 april 1486) verbond hij zich met
Bretagne tegen Frankrijk. Toen geheel Vlaanderen voor hem
dreigde verloren te gaan, trachtte Maximiliaan bij verrassing
Brugge te bezetten. Dit plan mislukte, waarop de bevolking van
Brugge hem gevangennam (5 febr. 1488). Hij moest aan de
Staten-Generaal tal van concessies doen, waarop hij in mei 1488
werd vrijgelaten. Omdat de Franse koning Karel VIII zijn
verloofde, de dochter van Maximiliaan, had weggezonden en een
huwelijk was aangegaan met Maximiliaans eigen verloofde, Anna
van Bretagne, bereidde Maximiliaan zich op een wraakneming voor.
Voorlopig werden hem echter de handen gebonden door de
successiestrijd in Hongarije en door de strijd tegen de Turken.
Hij slaagde erin Oostenrijk aan de Hongaren te ontnemen. De
oorlog tegen Karel VIII hield hij niet lang vol. Bij de Vrede
van Senlis kreeg hij van Frankrijk Artesi�, Charolais en
Franche-Comt� terug (23 mei 1493). Kort daarop deed hij afstand
van zijn regentschap over de Nederlandse gewesten, waar zijn
zoon Filips de Schone hem opvolgde. In aug. 1493 volgde
Maximiliaan zijn vader als keizer op. In maart 1494 huwde hij
Bianca Maria Sforza, dochter van de hertog van Milaan. In
hetzelfde jaar begon opnieuw de oorlog tegen Frankrijk, die tien
jaar zou duren.
Als keizer streefde Maximiliaan, die zeer begaafd, maar
onbeheerst en wispelturig was en met voortdurende geldnood te
kampen had, naar versmelting van de belangen van de Habsburgers
met die van het Duitse Rijk. Hij wilde van zijn erflanden een
stevig blok met uniform bestuur maken. Rond dit blok wilde hij
het Duitse Rijk tot een hechte eenheid smeden, die als
keizerrijk erfelijk in zijn familie zou blijven. Hij slaagde
erin de macht van het Huis Habsburg te vergroten door een
behendige huwelijkspolitiek. Het streven om eenheid in het
Duitse Rijk te brengen mislukte echter. Onder zijn bewind kwamen
wel tot stand een centraal gerechtshof, het Reichskammergericht
(1495) en een adviserend lichaam op juridisch en staatkundig
gebied, de Reichshofrat (1497), beide met bevoegdheden voor het
gehele rijk. De op zijn persoonlijk initiatief opgerichte
Reichshofrat moest de werking van het Reichskammergericht
controleren. De Hofkammer centraliseerde te Innsbruck het
financieel beheer, de Hofkanzlei werd aan de nieuwe behoeften
aangepast. Ook werden keizerlijke belastingen ingevoerd en een
staand leger georganiseerd, maar de weerstand van Rijksdag,
vorsten en steden belette dat dit alles leidde tot de gewenste
eenwording.
Na de dood van Filips de Schone werd Maximiliaan voor de tweede
maal regent over de Nederlandse gewesten (1506-1515). Hij stelde
zijn dochter Margaretha als landvoogdes aan. Op het einde van
zijn leven trachtte hij door allerlei intriges zijn kleinzoon
Karel V als zijn opvolger te doen aanwijzen. Hij overleed
voordat hij zijn doel bereikt had.
Maximiliaan had een grote voorliefde voor het oude, middeleeuwse
ridderideaal. Hij liet tal van specimina van de ridderliteratuur
(zie ridderroman) verzamelen en schreef - met anderen - in de
stijl van die literatuur twee allegorische romans, Weisskunig en
Teuerdank. Als politicus betoonde Maximiliaan zich in zijn
realisme en immoralisme een waar renaissancevorst, evenals in
zijn daadwerkelijke belangstelling voor kunsten en
wetenschappen.
