Rubriek :
Historische figuren
Moli�re
Moli�re, pseudoniem
van Jean-Baptiste Poquelin (Parijs 15 jan. 1622 - aldaar 17
febr. 1673), Frans blijspelschrijver en toneelspeler.
1. Leven
Hij was door zijn vader bestemd voor een carri�re aan de
balie, maar liet zijn studie varen om met enige leden van de
familie B�jart het 'Illustre Th��tre' op te richten (1643). Deze
groep raakte in Parijs al spoedig in ernstige financi�le
moeilijkheden, maar werd hergegroepeerd en ruim twaalf jaar trok
zij door de provincie, met Moli�re als leider, acteur en auteur.
Op voorspraak van de prins van Conti, gouverneur van Languedoc,
trad het gezelschap als 'Troupe de Monsieur' (de broer van de
koning) op 24 okt. 1658 voor het eerst op voor het verzamelde
hof. De opvoering van Nicom�de van Pierre Corneille vond geen
genade in de ogen van de koning, maar Moli�res eigen (verloren
gegane) klucht Le docteur amoureux bewonderde hij zodanig dat
hij hem toestemming gaf voortaan op te treden in de zaal
Petit-Bourbon (in het Louvre) op de dagen dat deze niet bespeeld
werd door de Com�die Italienne; toen dit theater moest wijken
voor de uitbreiding van het Louvre, verhuisde het gezelschap
naar het Palais Royal. Intussen was de eerste voorstelling van
Les pr�cieuses ridicules (1659) een eclatant succes geworden,
hetgeen de auteur de jaloezie van andere toneelschrijvers en van
de spelers aan het rivaliserende H�tel de Bourgogne bezorgde,
een jaloezie die nog ernstiger vormen aan zou nemen na de triomf
van L'�cole des femmes (1662) en waarop Moli�re reageerde met de
scherpe eenakter in proza La critique de l'�cole des femmes
(1663).
De jonge Lodewijk XIV steunde hem nog steeds: een maand na de
opvoering van Le mariage forc� (jan. 1664; met muziek van Lully)
was de koning peetoom van Moli�res eerste kind, geboren uit zijn
huwelijk (1662) met Armande B�jart, misschien een zuster,
mogelijk ook een dochter van Moli�res vroegere ma�tresse
Madeleine B�jart. Maar de koning bleek niet opgewassen tegen de
storm van verontwaardiging die losbarstte over de eerste
opvoeringen van Don Juan ou le festin de pierre (1665); (zie ook
Don Juan) het stuk werd vrijwel onmiddellijk verboden (hoewel de
koning nog in hetzelfde jaar de naam Troupe de Monsieur
veranderde in Troupe du Roi). Hetzelfde lot trof Tartuffe, voor
het eerst gespeeld in Versailles in 1664 en vijf dagen later
verboden; ook de tweede versie (1667, onder de titel L'imposteur)
werd na ��n voorstelling verboden. Pas in 1669 mocht het stuk in
een derde versie worden gespeeld; in die versie, de enige die
bewaard is gebleven, werd het stuk een doorslaand succes.
Tartuffe werd gevolgd door een groot aantal komedies, waarin
aankleding, muziek (vaak van Lully) en ballet een grote rol
speelden, en enkele kluchten; pas Les femmes savantes (1672) was
weer een 'klassieke' komedie in vijf bedrijven.
Misschien wel Moli�res meest persoonlijke stuk is zijn laatste:
Le malade imaginaire (1673), waarin de onwetendheid van artsen
wordt gehekeld, maar waarin vooral is getekend 's mensen angst
voor ziekte en dood, die op zichzelf een ziekte wordt. Moli�re
schreef dit stuk terwijl hij zelf al ernstig ziek was; hij
overleed enkele uren nadat hij er zelf de hoofdrol in had
gespeeld.
2. Werk
Moli�res werken zijn in drie categorie�n te verdelen: de
kluchten, waarvan Les fourberies de Scapin (1671) een voorbeeld
is; de zgn. 'com�dies de m�urs', zedenkomedies, waarin hij de
belachelijke modes en het snobisme van zijn tijd aan de kaak
stelt, zoals in Les pr�cieuses ridicules (1659), dat de
overdreven taal en gewoonten van de salons hekelt; en ten slotte
de grote karakterstukken, waarin hij eeuwige menselijke typen
uitbeeldt, zoals L'avare (1668), zijn enige grote werk in proza,
Tartuffe (1664), de briljante aanval op hypocrisie in
godsdienstzaken, Le bourgeois gentilhomme (1670) en Le
misanthrope (1666), zijn diepste werk.
De zwakheden en de slordigheid van stijl, die vele stukken
vertonen, zijn vnl. een gevolg van de haast waarmee ze zijn
geschreven, omdat ze voor een bepaalde gelegenheid klaar moesten
zijn; in tal van komedies echter toont Moli�re zijn gevoeligheid
voor de nuances van het Franse vers. Ook als acteur en regisseur
had hij grote gaven. De precisie van zijn mises-en-sc�ne,
waarbij iedere beweging telde, werd door zijn tijdgenoten zeer
bewonderd. Moli�re wordt algemeen beschouwd als de grootste
Franse komedieschrijver.
