W ORLD E XPLORER     

Siteoverzicht
Email
Homepage
     

Rubriek :
Historische figuren

Alexander de Grote

Alexander III befaamd geworden als Alexander de Grote (Pella 1 okt. 356 v.C. - Babylon 13 juni 323 v.C.), koning van Macedoni�, is een van de grootste veldheren en staatslieden uit de geschiedenis. Hij veroverde het Perzische wereldrijk en was de wegbereider van het hellenisme.
Alexander was de zoon van Philippus II van Macedoni� en Olympias. Een tijdlang was Aristoteles zijn leraar. Reeds in zijn jeugd onderscheidde hij zich door durf en initiatief: een anekdote verhaalt hoe hij het 'ontembare' paard Bucephalus bedwong door wilskracht en verstand. Zijn eerste belangrijke militaire optreden was in 338, toen hij bij Chaeronea (strijd tussen Macedoni� enerzijds en Athene en Thebe anderzijds) de beslissende charge uitvoerde. Na de moord op zijn vader werd hij in 336 koning, en spoedig leider van de Griekse Bond. Toen hij daarna in het noorden van het rijk opstanden bedwong, stonden de Grieken tegen hem op, maar hij verscheen bliksemsnel weer: Thebe werd als afschrikwekkend voorbeeld verwoest, behalve de tempels en het huis waar eens Pindarus had gewoond; de andere steden werden met clementie behandeld.
Daarna riep hij op tot de langverbeide veldtocht tegen Perzi�. In 334 rukte hij op met een leger van 30.000 infanteristen en 5000 ruiters. Van de Griekse staten hield alleen Sparta zich afzijdig. Antipater werd achtergelaten, vnl. om Griekenland te bewaken. Na de overtocht van de Hellespont behaalde Alexander zijn eerste overwinning aan de Granicus; hierdoor viel Klein-Azi� open, en werden de Ionische Grieken bevrijd. Zijn geduchtste tegenstander, de Griekse huurlingenaanvoerder Memnon, stierf spoedig daarna. In Gordium hakte Alexander de Gordiaanse knoop door. Bij Issus versloeg hij de Perzische koning Darius III (nov. 333).
Alexander boog daarna af naar Syri�, Fenici� en Egypte. Dit kostte twee jaar, maar het was onvermijdelijk, want de potenti�le bedreiging van de Fenicische vloot moest afgewend worden; Tyrus capituleerde pas na verbeten strijd, maar in Egypte trad Alexander op als bevrijder en opvolger van de farao's. Aan de westelijke Nijlarm werd Alexandri� gesticht. Hij trok door de woestijn naar de oase van Siwa, waar het orakel van Zeus-Ammon hem als 'zoon van Zeus' begroette (332). Op 1 okt. 331 behaalde hij een laatste hard bevochten zege bij Gaugamela op Darius, waarop deze oostwaarts vluchtte. Alexander bezette Babylon, Soesa, Persepolis, waar de paleizen in vlammen opgingen, en Ekbatana. De koninklijke schatten vielen in zijn handen: van het ongemunte edele metaal liet hij veel, gemunt, in omloop brengen. De veldtocht was volbracht; wie van de Grieken wilde, kon huiswaarts keren.
Met Macedoni�rs, vrijwilligers en huurlingen ging Alexander verder, diep het oosten in. Bessus, de satraap (stadhouder) van Darius, die deze had vermoord, werd gegrepen en gedood (Darius was door Alexander met koninklijke eer begraven). Steeds meer streefde Alexander ernaar met de Aziaten een Aziaat te zijn, in kleding, gebruiken, enz. Dit wekte weerstanden bij de Macedonische edelen; van hen werd Philotas wegens (oogluikend toegelaten) verraad gedood; diens vader, de in Ekbatana achtergelaten Parmenio, deelde zijn lot; Clitus werd door Alexander in een dronken bui doorstoken; de Griekse hofbiograaf Callisthenes werd wegens medeplichtigheid aan hoogverraad ter dood gebracht (327). Tijdens de tocht naar het verre Bactri� en Sogdiana huwde Alexander de inheemse prinses Rhoxane.
Alexanders onstuitbaar verlangen de einden van de aarde te bereiken dreef hem tot in de Indusvallei; koning Poros met zijn strijdolifanten werd hier verslagen en onderworpen. Uit de Griekse vestigingen in deze streek is later een belangrijke Grieks-Indische mengcultuur ontstaan. Toen de tocht verder zou gaan naar de Ganges rebelleerden de soldaten. Daarop werd de terugtocht aanvaard, zuidwaarts langs de Indus, waar men de fanatieke Brahmanen ontmoette. Van de monding van de rivier keerde het leger onder onvoorstelbare ontberingen terug naar de oude Perzische hoofdsteden. In 324 brak te Opis een gevaarlijke muiterij uit over de gelijkstelling van Macedonische en Aziatische officieren; hierbij sprak Alexander de beroemde woorden: 'Gij zijt allen mijn verwanten'. Het volgende jaar stierf hij te Babylon (waarschijnlijk aan malaria), nog bezig met het ontwerpen van nieuwe ontdekkings- en veldtochten.
Alexander is een van de grootste figuren uit de geschiedenis van de mensheid geweest, vooral in de geschiedenis van de relatie tussen Oost en West. Binnen weinige jaren heeft hij de brug geslagen tussen deze beide cultuurgebieden. Dit deed hij door het stichten van zeventig steden, meest Alexandri� geheten, door het organiseren van ontdekkingsreizen en het openen van handelswegen; voorts door het bevorderen van gemengde huwelijken (hij huwde zelf behalve met Rhoxane nog met een dochter van Darius), en door zijn koningsideologie: hij trachtte wel voor de Macedoni�rs hun stamkoning te blijven, maar voor de Egyptenaren werd hij farao, en voor de Aziaten 'koning van Azi�'. Kortom hij streefde ernaar een oikoumen� (oecumene, 'bewoonbare wereld') te scheppen met vrij verkeer voor allen.
Ook in kleiner verband toonde hij zich een geniaal bestuurder: in de Perzische satrapie�n voerde hij scheiding door van politiek, militair en financieel beheer; in de Griekse staten loste hij een oud sociaal euvel op door hen te dwingen de duizenden ballingen weer op te nemen. Zijn opvolgers, de diadochen, zetten zijn vermengingspolitiek niet consequent voort; niettemin hebben zijn idee�n, zij het in gewijzigde vorm, in de hellenistische wereld vrucht gedragen.
Iconografie. Alexanders portret is alleen bekend uit kopie�n en navolgingen en uit de literatuur; een eigentijds portret is niet bewaard gebleven. In de jaren 336-330 v.C. hebben drie hofkunstenaars Alexander de wereldveroveraar uitgebeeld: Lysippos in brons, Pyrgoteles in steen, Apelles in verf. Op Lysippos gaat waarschijnlijk het klassieke Alexanderportret terug met iets schuin gehouden hoofd, boven het voorhoofd opspringend haar als bij leeuwenmanen en ten hemel gerichte blik; op Pyrgoteles vermoedelijk het meer dramatische type met bultig voorhoofd en gefronste wenkbrauwen als bij het traditionele leeuwemasker. Apelles schijnt de nadruk te hebben gelegd op het bovenmenselijke. In de jaren 330-323 v.C. identificeerde Alexander zich geheel met het Perzische Rijk: in die periode vinden zijn portretten in Perzisch kostuum hun oorsprong.
Uit de tijd van zijn onmiddellijke opvolgers, de diadochen, zijn authentieke portretten op munten bekend. Zij sluiten bij de oudere typen aan, maar meer en meer valt de nadruk op het extatische: de vergoddelijkte Alexander verschijnt. Het hellenisme verkoos eerst, in de 3de eeuw v.C., het ingetogen klassieke type van Alexandrijnse oorsprong; later, in de 2de eeuw, een meer bewogen weergave, uit Klein-Azi�, met name Pergamum, afkomstig. Beide typen bleven eeuwenlang in zwang.
In de middeleeuwen werd Alexander, onder invloed van de toen zeer verbreide Alexander-romans, voorgesteld als het beeld van de hovaardij, of zelfs van de duivel. Deze voorstelling ging terug op het verhaal dat Alexander de hoogte der hemelen had willen bestijgen in een met arenden bespannen wagen, waaraan een homp vlees was bevestigd die boven de koppen van de vogels hing, zodat zij steeds hoger vlogen. Ten slotte zou Alexander vernederd op de aarde zijn teruggekomen. Een wagen, bespannen met twee adelaars of griffioenen, is een oudoosters motief dat wellicht in Byzantium voor het eerst met de figuur van Alexander is verbonden. Alexander werd ook wel uitgebeeld neerdalend in de diepte van de zee, eveneens een verhaal uit de Alexanderliteratuur.
In de 16de eeuw kwam een meer historische benadering van Alexanders leven in zwang; zijn huwelijk met Rhoxane was toen een geliefd onderwerp, evenals zijn veldslagen. Zo koos bijv. Albrecht Altdorfer de slag bij Issus in 333 v.C. als onderwerp voor zijn Alexanderschlacht (1529; Alte Pinakothek, M�nchen).
 


Klik hier om deze pagina als je startpagina in te stellen !

Google
 
Web www.worldexplorer.be
www.infoblog.be
© 2006 - WorldExplorer