Rubriek :
Historische figuren
Boris Jeltsin
Jeltsin, Boris
Nikolajevitsj (Sverdlovsk [thans Jekaterinboerg] 1 febr. 1931),
Sovjet-Russisch politicus, maakte als partijfunctionaris
carri�re in Siberi�, waar hij als partijsecretaris van
Sverdlovsk door zijn voortvarend optreden, m.n. op het gebied
van de stedenbouw (hij is ingenieur) een goede reputatie
verwierf. Vrijwel onmiddellijk na zijn verkiezing tot
partijleider riep president Gorbatsjov Jeltsin naar de
partijcentrale en zette na het ontslag van zijn rivaal Grisjin
de benoeming van Jeltsin tot partijsecretaris van Moskou door (okt.
1985), wat tevens betekende dat Jeltsin in het Politburo werd
opgenomen.
In Moskou trok hij als hervormer de aandacht door opzienbarende
acties, die hem bij de bevolking zeer populair maakten, maar bij
het partijapparaat, dat hem als een indringer beschouwde, kwaad
bloed zetten.
Geconfronteerd met het verbeten verzet van behoudende
functionarissen, die Gorbatsjovs hervormingsbeleid in Moskou
openlijk saboteerden, raakte de temperamentvolle Jeltsin in
conflict met de conservatieve leden van het Politburo, m.n.
Ligatsjov. Toen hij bovendien Gorbatsjov halfslachtigheid
verweet, werd zijn positie in de partijtop onhoudbaar. In febr.
1988 verloor hij de posten van Moskous partijleider en
Politburolid en moest genoegen nemen met een hi�rarchisch veel
lagere positie van vakminister in de Sovjetregering.
Hoewel zijn verhouding tot Gorbatsjov er niet beter op werd,
maakte Jeltsin een jaar later een opmerkelijke comeback bij de
verkiezingen in het Volkscongres, toen hij als onafhankelijke
kandidaat bijna 90% van de stemmen verwierf. Ondanks veel
tegenwerking slaagde hij erin ook een zetel in de Opperste
Sovjet te bemachtigen. Na de dood van Sacharov werd de radicale
Jeltsin aanvoerder van de interregionale groep van
afgevaardigden die het regeringsbeleid kritisch volgde. In mei
1990 werd Jeltsin in drie kiesrondes door het Congres van
Volksafgevaardigden gekozen tot voorzitter, en daarmee de facto
tot president van de RSFSR, de belangrijkste en volkrijkste
Sovjetrepubliek. Als zodanig streefde hij naar grotere
zelfstandigheid van Rusland binnen de Sovjet-Unie. Op de 28ste
partijdag van de Communistische Partij van de Sovjet-Unie (11
juli 1990) kondigde Jeltsin zijn uittreding uit de partij aan.
In juni 1991 werd hij in de eerste directe verkiezingen met 55%
van de stemmen tot president van de republiek Rusland gekozen.
Dat de staatsgreep van 19 aug. 1991, opgezet door conservatieve
krachten tegen Gorbatsjov, al na drie dagen tot het verleden
behoorde, was mede te danken aan het heldhaftig verzet van
Jeltsin. Hij won hierdoor aan politiek prestige. Op 23 aug.
ontzegde hij de communistische partij voorlopig alle activiteit
op Russisch grondgebied. Hij dwong de hiertegen protesterende
Gorbatsjov de Sovjetregering te ontslaan. Op 28 aug. trad een
overgangsregering onder Silajev aan.
Met de door Jeltsin krachtig gesteunde stichting van het
Gemenebest van Onafhankelijke Staten (GOS) hield de Sovjet-Unie
op te bestaan (25 dec. 1991). Rusland trad politiek op als
erfgenaam van de Sovjet-Unie.
Jeltsin raakte verwikkeld in een machtsstrijd met het Russische
parlement dat nog in de tijd van de Sovjet-Unie was gekozen.
Deze culmineerde op 4 okt. 1993 in de militaire bestorming en
verovering door Jeltsin-getrouwe legereenheden van het
parlementsgebouw in Moskou, waar het Volkscongres zich
verschanst had. Jeltsin schreef nieuwe parlementsverkiezingen
uit, die op 12 dec. 1993 werden gehouden. De uitslag liet een
overwinning zien van de conservatieven en nationalisten. Tevens
werd (per referendum) een nieuwe grondwet aangenomen die in o.a.
grotere bevoegdheden van de president voorzag.
Jeltsin ondertekende met de Amerikaanse president Bush het START
II-verdrag ter vermindering van kernwapens. In de Russische
deelrepubliek Tsjetsjeni�, die zich in 1991 eenzijdig
onafhankelijk had verklaard, liet Jeltsin in dec. 1994 het
Russische leger interveni�ren om het centrale gezag te
herstellen. In juli 1996 werd Jeltsin herkozen, na een sterke
verkiezingscampagne, waarin hij zijn communistische rivaal
Zjoeganov uiteindelijk de baas was. In nov. 1996 onderging
Jeltsin, reeds geruime tijd gekweld door ernstige hartklachten,
een open-hartoperatie.
