Rubriek : De
mens - algemeen
Het Concilie van Trente
(1545-1563)
Keizer
Karel V wilde graag dat er een algemene kerkvergadering of
concilie bijeenkwam. Hij hoopte dat de twee strijdende
godsdienstige partijen dan tot elkaar zouden komen. Deze hoop
werd echter helemaal niet bewaarheid. Die hoop kon ook geen
waarheid worden, want het concilie, dat door paus Paulus III
werd bijeen geroepen, was van het begin af aan bijzonder
anti-protestant gezind. Wel oefende Karel V op zijn manier
invloed uit op het concilie. Dat deed hij door in de eerste
plaats veel Spaanse bisschoppen naar Trente, de plaats waar het
concilie werd gehouden, te sturen. En in de tweede plaats lag
Trente in de Duitse invloedssfeer. De kardinalen probeerden dan
ook terstond het concilie verplaatst te krijgen naar een
Italiaanse stad. Toen de pest in Trente zou zijn uitgebroken,
werd de vergadering prompt naar Bologna overgebracht. Daarop
brak er een hevige ruzie uit tussen de keizer en de paus. De
paus bleef echter op zijn stuk staan : het concilie bleef,
voorlopig althans, in Bologna. De boze keizer riep toen een
Rijksdag bijeen en Augsburg. Daar wist hij inderdaad tot een
soort vergelijk tussen rooms-katholiek en protestant te komen.
Toen het echter aankwam op de uitvoering van de overeenkomst,
rees er een algemeen verzet en geraakte de hele kwestie toch
weer in het slop.
De opvolger van Paulus III, paus Julius III (1550-1555),
heropende het Concilie van Trente in 1551. Het oprukken van
keurvorst Maurits van Saksen in 1552 onderbrak de vergadering
evenwel voor twee jaar. Althans, men had na die twee jaar weer
bijeen willen komen. In werkelijkheid echter duurde het tien
jaar voordat paus Pius IV (1559-1565) de kerkvergadering opnieuw
bijeen riep. Ferdinand, die zijn broer Karel V als keizer was
opgevolgd, deed een beroep op de paus om de strenge wetten van
de rooms-katholieke kerk wat te matigen. Hij verlangde
bijvoorbeeld opheffing van het huwelijksverbod voor priesters.
De keizer hoopte altijd nog op een verzoening tussen beide
partijen. Zijn inzet was tevergeefs, want de bisschoppen
weigerden zijn wensen in te willigen.
Voor de rooms-katholieke kerk waren de resultaten van het
Concilie van Trente zeer belangrijk. Over omstreden
leerstellingen waren uitspraken gedaan, die aan duidelijkheid
niets meer te wensen overlieten. De zeven sacramenten, waarvan
de protestanten er maar twee erkenden, bleven onverkort
gehandhaafd. Ook het leerstuk dat men door goede werken zalig
kon worden, iets wat Luther met nadruk had afgewezen, behield
zijn plaats in het rooms-katholieke geloof. Misstanden zoals de
aflaathandel werden wel afgeschaft. De beslissingen van het
Concilie van Trente gelden voor de rooms-katholieke kerk tot op
de dag van vandaag. Dit onveranderlijke vastleggen van
geloofsregels en stellingen houdt natuurlijk het gevaar van een
zekere verstarring in. De protestanten daarentegen, die niet ��n
kerk vormden met een sterk centraal gezag, hervatten hun
onderlinge godsdiensttwisten. De gemeenschappelijke vijand in de
figuur van Karel V wqas in 1555 verdwenen. Zijn opvolger,
Ferdinand, had zich verdraagzaam opgesteld. Tegenover elkaar
stonden de gereformeerden, bestaande uit de aanhangers van
Zwingli en Calvijn die zich vanuit Zwitserland en Frankrijk over
heel Duitsland hadden verspreid, en de lutheranen. Beide
partijen stonden zelfs onverdraagzamer tegenover elkaar dan
tegenover de rooms-katholieken. Maar ook binnen de
geloofsgemeenschap van de lutheranen ontstond verdeeldheid over
bepaalde leerstellingen. Zo stond verdeeldheid tegenover
eendracht.
(foto : afbeelding Concilie van Trente)
