Rubriek :
Paleontologie
De eerste levensvormen
Een 'magische lijn'
scheidt in de geologische tijdschaal de cambrium-periode van de
vroegere periode, het pr�-cambrium. De eerste afzettingen uit
het cambrium - die ongeveer 500 miljoen jaar geleden
plaatsvonden - zijn rijk aan fossielen, de geconserveerde
overblijfselen van vroeger leven. Vertegenwoordigers van 14 van
de 16 hoofdgroepen uit het dierenrijk hebben in die tijd
geleefd, net als de meeste plantensoorten. Maar in de rotsen uit
het pr�-cambrium zijn, ondanks hun dikte (want het pr�-cambrium
omvat viervijfde van de geologische tijdschaal), fossielen
uitzonderlijk zeldzaam.
Tot 1947 hadden grondige onderzoekingen van rotsen uit het
pr�-cambrium over de ganse wereld maar zeer magere resultaten
opgeleverd wat het leven in die oeroude tijden betreft. De
oudste tekenen van leven bestonden uit afzettingen van grafiet
(koolstof). Deze zijn in zeer verspreide plaatsen over de ganse
wereld aangetroffen, sommige minstens 2.500 miljoen jaar oud. In
de latere geologische tijdsvakken zijn koofstofafzettingen
gevonden, afkomstig van plantaardige en dierlijke
overblijfselen. Van wellicht even grote ouderdom zijn zekere
door zeewier gevormde kalkstenen, die in Zuid-Afrika zijn
aangetroffen.
Er zijn bepaalde microscopisch kleine fossielen gevonden,
bewaard in zwarte vuursteenknobbels in Ontario, Canada, die
geschat worden op een ouderdom van ongeveer 2.000 miljoen jaar.
Deze fossielen omvatten twee soorten zeewieren, twee typen van
zwammen en zweepdiertjes (protozo�n). In Montana in de Verenigde
Staten is kalksteen aangetroffen die grote fossiele riffen
bevatte van soms wel zes meter hoog en negen meter breed. Men
neemt aan dat deze riffen wel meer dan 1.000 miljoen jaar
geleden zijn gevormd, door bepaalde soorten algen (zeewieren).
Geen enkele van deze structuren van algen bestaat momenteel nog.
De kalksteen uit Montana heeft ook fossielen opgeleverd van
spons en wat fossiele ��nschalige schelpdiertjes.
In de rotsen uit het pr�-cambrium in de omgeving van de Grand
Canyon in Amerika, komen mogelijke sponsachtige overblijfselen
voor en iet dat wellicht de indruk van een kwal is. In Finland
zijn uiterst dunne staafjes koolstof gevonden, die misschien de
overblijfselen zijn van planten uit het pr�-cambrium;
overblijfselen van straaldiertjes komen voor in Bretagne in
Frankrijk en in de bossen van Charnwood in Engeland, en in Zuid
Afrika zijn 'zeepennen' of zachte koralen ontdekt. In rotsen uit
alle tijdvakken van het pr�-cambrium zijn de indrukken van
mogelijke wormsporen gevonden en de overvloed van afzetting van
ijzersteen in het pr�-cambrium is wellicht veroorzaakt door de
werking van zekere bacteri�n.
In 1947 werd een moddervlakte uit het late pr�-cambrium ontdekt
in de rotsen van de Ediacara-heuvels in Zuid Australi�. Als
indrukken in het bezinksel uit de oudheid werden de vormen van
ontelbare weekdierachtige wezens aangetroffen. Enkele ervan kom
opmerkelijk veel overeen met nog huidige bestaande vormen. Er
zijn veeldelige ringwormen gevonden die overeenstemmen met
soorten die ook nu nog aantreffen, talrijke kwallen en meer
'zachte' koralen : de zeepennen. Er zijn duidelijke wormsporen
bewaard gebleven en verschillende soorten dieren die ons nog
onbekend zijn.
