Rubriek : De
mens - algemeen
De Engelse republiek en het
herstel van de Stuarts
Het 'Lange
Parlement' dat in 1640 werd bijeengeroepen, stelde zich hard op
tegenover Karel I. De koninklijke
raadslieden Laud en Strafford werden gevangen genomen, ter dood
veroordeeld en onthoofd. Karels macht werd nog verder ingeperkt.
De koning reageerde vaak aarzelend en onzeker. Tenslotte besloot
hij de voornaamste leden van de oppositie gevangen te laten
nemen. Zijn minnares, de gravin van Carlisle, kon echter haar
mond niet houden en het plan lekte uit. Toen Karel I met een
wacht van vierhonderd man bij het parlementsgebouw aankwam,
waren de vogels gevlogen. De woede van de leden van het
parlement over deze voorgenomen inbreuk op hun rechten, was zeer
groot. Toen de koning de volgende dag door de stad reed, was er
veel volk op de been, maar van enige toejuiching was er geen
sprake. Wel hoorde men af en toe de kreet 'Privilege !'. De
vorst vaardigde nieuwe arrestatiebevelen uit, maar die werden
niet uitgevoerd. Op 10 januari 1642 verliet hij met vrouw en
kinderen Londen. In de volgende zeven maanden kwamen koning en
parlement steeds scherper tegenover elkaar te staan. Aan beide
kanten werden krijgsvoorbereidingen getroffen. In augustus 1642
brak in Engeland de onvermijdelijk geworden Burgeroorlog
uit.
De
strijd verliep voor Karel I in het begin niet slecht. Maar toen
de leiding van het parlementsleger in handen kwam van Oliver
Cromwell, keerden de kansen. De eerste belangrijke
overwinning van deze bekwame aanvoerder werd in juli 1644 bij
Marston Moor behaald. Bijna een jaar later behaalde het
parlementsleger opnieuw de overwinning bij Naseby. Na deze slag
vluchtte de Engelse koning naar Schotland. De Schotten leverden
hem echter tegen een grote som geld aan de Engelsen uit. De
koning ging in onderhandeling met het parlement, maar de
tegenstellingen tussen het parlement en het leger wist hij niet
te benutten. Cromwell onderbrak de onderhandelingen die
parlement en koning voerden. Hij liet kolonel Pride met een
afdeling musketiers 153 parlementsleden tegenhouden toen die het
parlementsgebouw wilden binnen gaan. De overgebleven negentig
leden besloten een tribunaal in te stellen dat de koning moest
veroordelen. Dit restant van het parlement, het 'Rompparlement',
trad zelf als rechtbank op. De uitslag stond bij voorbaat vast :
op 30 januari 1649 werd Karel I onthoofd en Engeland was een
republiek geworden.
Het parlement, dat weer naar de samenstelling van het Lange
Parlement van 1640 was teruggegaan, had toen de regering in
handen. Door allerlei zuiveringen echter werd het aantal
parlementsleden teruggebracht tot ongeveer negentig leden.
Cromwell herstelde eerst in Engeland de orde en onderwierp
daarna de rooms-katholieke Ieren tijdens een moorddadige
veldtocht. Tenslotte keerde hij zich tegen de Schotten, die net
als de Ieren Karel II, de zoon van Karel I, als hun koning
hadden erkend. Hoewel Cromwell op het schiereiland Dunbar
ingesloten raakte en zijn leger er allerberoerdst aan toe was,
wist hij de Schotten nog te verslaan. Prins Karel, die in
Engeland was geland, werd de pas naar Londen afgesneden. In een
hevig treffen werd hij verslagen en hij wist maar ternauwernood
naar het vasteland te ontsnappen.
Cromwell trad tegen het parlement al even dictatoriaal op als
Karel I vroeger had gedaan. Tenslotte riep hij het parlement
helemaal niet meer bijeen. In 1653 al was hij benoemd tot 'Lord-Protector',
wat vrij vertaald Beschermheer betekent. Als dictator met
absolute macht voerde Cromwell een aantal goede hervormingen
door. Het leven van Cromwell werd echter beheerst door de angst
dat men hem zou vermoorden. Zijn gezondheid raakte aangetast en
in september' 1658 overleed hij. Oliver Cromwell had zijn oudste
zoon Richard nog tot zijn opvolger kunnen aanwijzen, maar die
miste echter de bekwaamheden en ook de belangstelling voor
staatszaken.
In mei 1659 legde Richard Cromwell zijn ambt neer. De leden van
het Lange Parlement werden in hun functie hersteld en bereidden
nieuwe verkiezingen voor. Een grote meerderheid van het nieuw
gekozen parlement wenste de terugkeer van de Stuarts op de
Engelse troon. In mei 1660 keerde Karel II weer terug in Londen.
De republiek was verdwenen, de monarchie was in Engeland
hersteld.
(foto : de terechtstelling van Karel I)
