Rubriek :
Historische figuren
Epictetus
Epictetus (Hi�rapolis,
Syri�, ca. 50 - Nicopolis [= Actium in Noordwest-Griekenland]
ca. 130), Grieks wijsgeer, leerling van Musonius Rufus, een van
de hoofdvertegenwoordigers van de latere Stoa, was de slaaf van
een van Nero's hoge ambtenaren; na 68 werd hij vrijgelaten en
ca. 93 werd hij door Domitianus naar Actium verbannen, waar hij
zijn school vestigde. Hij grijpt rechtstreeks op de Oude Stoa
terug.
Zijn belangstelling voor logica en fysica was echter gering:
ethiek en moraal waren voor hem hoofdzaak. Zijn leer vertoont
overeenkomst met die van de cynici: hij richt zich niet tot een
elite, maar tot de gewone man; anders dan vele andere sto�cijnen
houdt hij zich verre van de politiek. De mens moet zich niet
hechten aan dat wat buiten zijn macht ligt, maar aan dat
waarover hij beschikken kan: de eigen wil en de eigen
persoonlijkheid.
De wereld wordt bestuurd door de goddelijke voorzienigheid
(Logos), waaraan wij ons, als wij juist oordelen, hebben over te
geven. Op rationele gronden moeten wij iedere stap conform de
goddelijke dioik�sis ( 'organisatie van de wereld') laten
geschieden.
Pas door zich uit vrije wil en inzicht aan de god toe te
vertrouwen kan de mens, wiens eigenlijke persoonlijkheid een
deeltje (ap�spasma) van de god is, vrij worden van de
wisselvalligheden van het leven: ziekte, pijn en dood, ja zelfs
het verlies van hen die ons het meest na aan het hart liggen,
kan ons dan niet deren. Een dagelijks gewetensonderzoek wordt
aanbevolen.
Epictetus' vroomheid toont overeenkomsten met die van het
christendom, maar is veel intellectualistischer. Zijn postuum
gepubliceerde voordrachten be�nvloedden Marcus Aurelius.
Epictetus publiceerde zelf niet.
Zijn leerling Arrianus gaf aantekeningen naar zijn Diatribai (
'Voordrachten') uit, waarvan vier boeken over zijn; eveneens een
uittreksel daaruit, het Encheiridion ( 'Handboekje'; in o.m. de
16de-18de eeuw veelgelezen troostliteratuur).
