Rubriek :
Historische figuren
Galileo Galilei
Galilei, Galileo (Pisa
15 febr. 1564 - Arcetri 8 jan. 1642), Italiaans natuur- en
sterrenkundige, vooral bekend door zijn conflict met de Kerk
vanwege zijn sympathie�n voor het wereldbeeld van Copernicus.
1. Levensloop
Galilei ontving zijn eerste onderwijs in het klooster
Vallombrosa, ging in 1581 aan de universiteit van Pisa
medicijnen studeren, maar ging over op de wis- en natuurkunde.
Van 1589 tot 1592 was hij hoogleraar in de wiskunde aan deze
universiteit; daarna in wiskundige vestingbouwkunde en
astronomie te Padua, tot 1610, in welk jaar hij hofwiskundige
werd van de groothertog van Toscane in Florence. Met behulp van
een kijker ontdekte hij de vier manen van Jupiter (de zgn.
Galileaanse satellieten) en de schijngestalten van Venus. Hoewel
reeds vroeg overtuigd van het wereldbeeld van Copernicus, sprak
Galilei zich eerst in 1610 daarvoor uit in zijn boek Sidereus
Nuncius, waarin hij bovengenoemde ontdekkingen beschreef. Dit
gaf aanleiding tot de veroordeling van dit stelsel door de
Inquisitie in 1616 en het op de Index plaatsen van Copernicus'
De revolutionibus orbium coelestium. Ondanks het verbod
publiceerde Galilei in 1632 zijn Dialogo, waarin de nieuwe leer
in gesprekvorm verdedigd werd. Het resultaat was een proces,
waarin Galilei in 1633 de leer moest afzweren. Hij werd in zijn
bewegingsvrijheid beperkt en mocht Arcetri, bij Florence, waar
hij ging wonen, in wezen niet verlaten. In 1638 schreef hij zijn
hoofdwerk, Discorsi, waarin op een nieuwe wijze de grondslagen
van de mechanica, o.a. val en worp, worden uiteengezet.
Belangrijke ontdekkingen van Galilei zijn verder het feit dat de
slingertijd van een slinger onafhankelijk van de amplitude is,
de structuur van het maanoppervlak en de zonnevlekken. Galilei
heeft als empiricus die de wiskunde consequent op zijn
experimenteel te verifi�ren hypothesen toepaste, veel invloed
gehad op de ontwikkeling van de natuurwetenschappen,
voornamelijk in de 19de eeuw.
2. Het conflict met de kerk
Reeds vroeg was Galilei voorstander van het
wereldstelsel van Copernicus; van de juistheid daarvan werd hij
nog sterker overtuigd door zijn ontdekking van vier manen van
Jupiter en van de fasen van Venus, welke ontdekkingen hem een
internationale faam bezorgden. Zijn sympathie�n voor Copernicus'
stelsel brachten hem echter in conflict met de Florentijnse
geestelijkheid, die Copernicus' leer in strijd achtte met de
bijbel. Galilei verdedigde zich, maar trad daardoor tevens op
bijbelexegetisch terrein en verdedigde stellingen die in strijd
waren met de gevestigde opvattingen. Dit werd ten slotte
aanleiding voor het Heilig Officie om de leer van Copernicus te
onderzoeken, hoewel Copernicus' boek reeds ongeveer driekwart
eeuw eerder was verschenen en nimmer veroordeeld. Het Heilig
Officie veroordeelde in 1616 de heliocentrische leer; Copernicus'
werk werd op de lijst van de verboden boeken geplaatst; Galilei
zelf kreeg het verbod opgelegd Copernicus' leer aan te hangen en
te verdedigen. Hierbij moet aangetekend worden, dat kardinaal
Bellarminus, die namens het Heilig Officie deze beslissing aan
Galilei mededeelde, tevens stelde dat de leer van Copernicus wel
als wiskundige hypothese ter verklaring van de verschijnselen,
echter niet als ware uitleg van de fysieke werkelijkheid mocht
worden gebruikt. In 1624 deed Galilei bij paus Urbanus VIII een
poging de uitspraken van 1616 te doen herroepen, doch zonder
succes. Hij trachtte vervolgens het hem opgelegde verbod formeel
te ontduiken door het Copernicaanse stelsel in dialoogvorm
tegenover het stelsel van Ptolemaeus te bespreken; deze Dialogo
verscheen in 1632. Het Heilig Officie beschouwde dit evenwel als
een rechtstreekse overtreding en nam Galilei een aantal verhoren
af. Op 22 juni 1633 werd hij veroordeeld openlijk zijn 'dwaling'
af te zweren, hetgeen hij de volgende dag deed. Bovendien werd
hem een gedwongen verblijfplaats aangewezen.
Dit beruchte Galilei-proces heeft eeuwenlang de verhouding
tussen kerk en natuurwetenschap vertroebeld en is aanleiding
geweest tot talrijke publicaties van beide zijden, meestal niet
zonder emotionaliteit geschreven.
Het moderne onderzoek heeft diverse zaken opgehelderd, hoewel de
documenten van het proces niet alle met elkaar in
overeenstemming zijn. Enerzijds zijn beweringen dat Galilei
gemarteld zou zijn, dat hij na zijn veroordeling gezegd zou
hebben 'Eppur si muove' (Ital., = 'En toch beweegt zij [de
aarde] zich') en dat hem strenge kerkerstraffen zouden zijn
opgelegd, legenden gebleken. Anderzijds is men in katholieke
kringen er thans van overtuigd dat de kerkelijke autoriteiten
uitermate betreurenswaardige beslissingen hebben genomen.
