Rubriek : De
mens - algemeen
Godsdienst en wetenschap
Ook bij de Grieken
was de hele wereld vol machten en geheimzinnig krachten. Naast
goden en nimfen met een menselijke gestalte kende men sirenen,
saters en centauren. De sirenen hadden een paardestaart en
puntoren, de saters hadden bokkepoten en droegen horens op het
hoofd. Beide waren dus half dier, half mensen en beide behoorden
tot het gevolg van Dionysus. Ze waren plaagziek en dol op
vrouwen, wijn en gezang. De centauren waren half mens, half
paard.
De godheden hadden alle een menselijke gestalte, al konden ze
heel gemakkelijk van gedaante verwisselen. Vooral Zeus, de
oppergod en vader van goden en mensen, was daar een meester in.
Als hij verliefd was, veranderde hij zichzelf in een zwaan, in
een stier of in een wolk, als hij maar bij de vrouw kon komen
die hij wilde bezitten. De goden en godinnen bezaten niet alleen
een menselijke gestalte, maar ze waren ook aan menselijke
hartstochten onderworpen.
De
belangrijkste verschillen met de mensen waren, dat de goden er
veel mooier en stralender uitzagen, dat ze onsterfelijk waren en
tovermacht bezaten. Hun onsterfelijkheid behielden ze door zich
te voeden met ambrozijn en zich te laven met nectar. De
belangrijkste godheden waren, behalve de reeds genoemde Zeus,
zijn echtgenote Hera, zijn broer Poseidon die de god van de zee
was, en zijn andere broer Hades of Pluto, de god van de
onderwereld. Verder waren er : Apollo, de god van de beeldende
kunst en van de dichtkunst, Pallas Athene, de godin van de
wijsheid, Artemis, de godin van de jacht, Hefaestos, de god van
de smeedkunst, Hermes, die niet alleen bode der goden maar ook
de god van de handel en de dieven was, Ares, de god van de
oorlog, Demeter, de godin van de landbouw, en Aphrodite, de
godin van de schoonheid en de liefde. Behalve deze goden kenden
de Grieken nog halfgoden, zoals Heracles. Halfgoden waren
voortgekomen uit de verbintenis van een mens en een godheid.
Het feit dat de goden allerlei zeer menselijke eigenschappen
hadden, maakte dat er door de Grieken ook wel eens kritiek op de
goden werd geuit. Deze niet zo eerbiedige houding werd vooral
door de wijsgeren aan de dag gelegd.
De wijsbegeerte of filosofie, die wel de moeder van alle
wetenschappen wordt genoemd, was ontstaan in de Griekse steden
op de westkust van Klein-Azi� en in Itali�. Daar hield men zich
bezig met de vraag naar de oorsprong van al het bestaande. De
ene wijsgeer kwam daarbij tot de conclusie dat de oerstof 'het
oneindige', en de andere dat deze 'het vochtige' moest zijn.
Latere denkers werkten deze nog wat eenvoudige grondslagen
verder uit. Parmenides (ongeveer 500 voor Christus) verkondigde
dat het 'ware zijnde' ondeelbaar en onveranderlijk was, de enige
grondslag voor alles wat slechts schijnbaar in werkelijkheid
bestaat. Heraclitus echter leerde dat er niets blijvends is :
alles verandert steeds. Alleen de verandering is er, alleen de
verandering blijft. Deze wijsgeer leefde omstreeks 500 voor
Christus te Efeze.
Pericles was een geestdriftig aanhanger van de nieuwe wijsgerige
stelsels, en dat trok tal van geleerde onderzoekers naar Athene.
Anaxagoras en Protagoras, om er enkele te noemen, verkondigden
er hun leer en voerden er hun twistgesprekken.
Tot de grootste wijsgeren die Griekenland heeft voortgebracht,
behoren Socrates, zijn leerling Plato en diens leerling
Aristoteles. Socrates, geboren in 469 voor Christus, was
aanvankelijk beeldhouwer. Hij gaf dit beroep echter op om zich
aan de wetenschap te kunnen wijden. Zijn enige doel werd de
waarheid te verkondigen en daartoe werd hij leraar.
Socrates wilde zijn leerlingen zelf laten nadenken om tot deugd
te komen. Dat deed hij door of geestige, soms bijtende wijze
zijn vragen te stellen. Hij kwam in conflict met de overheid en
werd in 399 voor Christus veroordeeld tot het drinken van de
gifbeker. Als een waarachtig filosoof weigerde hij te vluchten
en dronk hij blijmoedig de beker leeg. Hij heeft ons 35 werken
nagelaten, waaronder Politeia, de beschrijving van een ideale
staat.
(foto : marmeren portretbuste van de Atheense wijsgeer Plato)
