Rubriek : De
mens - algemeen
Het wereldrijk van de
Habsburgers
Het
geslacht dat eigenaar was van het kasteel de Habsburg aan de
Rijn in Zwitserland, werd in de loop van de tijd steeds
machtiger. In de dertiende eeuw werd ��n van de Habsburgers,
Rudolf I, tot koning van Duitsland gekozen. Daarnaast slaagde
hij erin de hertogdommen Oostenrijk en Stiermaken te veroveren.
Weliswaar gingen de Zwitserse woudkantons voor de Habsburgers
verloren, maar in andere opzichten nam hun grondgebied gestadig
in omvang toe.
Sinds de tweede helft van de vijftiende eeuw werden er steeds
Habsburgers tot keizer van het Heilige Roomse Rijk der Duitse
Natie verkozen. In de zestiende eeuw verwierven de Habsburgers
zich zelfs een wereldrijk, waarin de zon nooit onderging. Dat
was vooral aan een gelukkige en slimme huwelijkspolitiek te
danken. Door het huwelijk van Maximiliaan van Oostenrijk, de
zoon van de Duitse keizer, met Maria van Bourgondi�, de dochter
van Karel de Stoute, kregen de Habsburgers er de Bourgondische
erflanden bij. Hun zoon, Filips de Schone, trad in het huwelijk
met Johanna, de dochter van Ferdinand van Aragon en Isabella van
Castili�. Aldus kwamen niet alleen Spanje met de Italiaanse
bezittingen aan het Habsburgse Huis maar ook de enorme koloniale
gebieden in de Nieuwe Wereld. De zoon van Filips en Johanna, in
1500 geboren te Gent, werd de erfgenaam van dit wereldrijk. Als
koning van Spanje was hij Karel I, als keizer van Duitsland (hij
werd in 1519 tot keizer gekozen) werd hij als Karel V het meest
bekend.
Na het overlijden van Maximiliaan van Oostenrijk stond het eerst
helemaal niet vast wie de nieuwe keizer zou worden. Behalve
Karel I van Spanje was ook Frans I, de koning van Frankrijk, een
serieuze kandidaat. De Duitse keurvorsten aarzelden, temeer daar
Frans I hen probeerde om te kopen met reusachtige sommen geld.
De Franse koning handelde beslist niet zo, omdat hij zo graag
keizer wilde worden omwille van de titel. Nee, hij vreesde dat
de Habsburgers Frankrijk zouden verstikken, omdat hun
grondgebied zijn land aan alle kanten insloot. De komende
anderhalve eeuw zou de Franse politiek erop gericht zijn het
Habsburgse streven naar de macht over Europa dwars te zitten.
Ondanks het feit dat de Franse koning zo luid met zijn
geldbeugel had gerammeld, kreeg hij van de keurvorsten niet ��n
stem. De keuze was gevallen op Karel I van Spanje en deze werd
in oktober 1520 te Aken tot keizer Karel V gekroond.
Karel V was een weinig spraakzame figuur. Het spreken viel hem
ook wel moeilijk, omdat hij een zeer zware onderkaak had, een
erfelijk kenmerk van de Habsburgers. Karels mond hing ietwat
open en dat maakte zijn uitdrukking niet echt intelligent. Hij
had grote belangstelling van regeringszaken, al greep hij daarin
nooit direct in. Dat liet hij liever over aan zijn raadslieden.
Zelf had hij vastomlijnde plannen met zijn grote, maar uit
zozeer verschillende delen opgebouwde rijk. Hij wilde eenheid
van bestuur en wetgeving in plaats van de bestaande grote
verscheidenheid aan wetten, privileges en afzonderlijke soorten
rechtspleging. Het belangrijkste hulpmiddel om die eenheid te
bereiken moest, net als in Spanje, het rooms-katholieke geloof
zijn.
In 1517 had de monnik en hoogleraar in de theologie Maarten
Luther zijn 95 stellingen aangeslagen. De bijval en de
bestrijding die hij daarbij ondervond, hadden Duitsland
behoorlijk in beroering gebracht. De nieuwe keizer werd dus
meteen al voor een heftig kerkelijk geschil geplaatst. Op de
Rijksdag van Worms in 1521 werden de politieke kwesties dan ook
vrij eenvoudig geregeld, maar de godsdienstige twisten waren
heel wat moeilijke te beslechten. Toen Luther het been stijf
hield, werd het Edict van Worms uitgevaardigd. Dit verbood alle
veranderingen op godsdienstig gebied.
In de Nederlanden, waarvan Karel V 'Heer' was, werden strenge
straffen gesteld op het volgen van de lutherse leer. De
keizerlijk-pauselijke Inquisitie bracht al spoedig de
eerste ketters op de brandstapel, te beginnen in Antwerpen.
Intussen had Karel V weinig rust. Voortdurend moest hij strijden
met de Franse koning Frans I, die Napels opeiste, de Turken
tegen hem opstookte en de steun genoot van de hertog van Gelre
en soms zelfs van de paus. Dan had hij ook nog te maken met
opstanden in Castili�, waar men zich verzette tegen de
uitbreiding van de koninklijke macht. De situatie in Itali� werd
zelfs zeer zorgelijk, doordat het hele koninkrijk Napels, met
uitzondering van de hoofdstad, door de Fransen werd veroverd.
Daarna echter werd het Franse leger geteisterd door honger en
ziekte. Toen keerde de krijgskans. In 1529 kwam de Vrede van
Kamerijk tot stand. Toen had Karel V weer gelegenheid zich met
Duitsland te gaan bemoeien. Maar zes vorsten en veertien
rijkssteden tekenden protest aan tegen het Edict van Worms.
Karel V evenwel eiste dat deze protestanten zich naar het Edict
zouden voegen. De laatsten sloten toen de Schmalkaldische Bond,
om geweld met geweld te keren. De keizer moest dit noodgedwongen
slikken, want zijn aandacht werd weer elders opge�ist : de
Turken en Frans I kwamen opnieuw opzetten. Pas in 1545 was er
weer vrede.
Het jaar daarop begon de strijd tegen de Duitse protestanten met
de zogeheten Schmalkaldische Oorlog. Aanvankelijk verliep de
strijd voor Karel V niet slecht, maar het verraad van Maurits
van Saksen bracht hem zeer in het nauw. In 1555 kwam de
Godsdienstvrede van Augsburg tot stand, die de vorsten de
godsdienst in hun land liet bepalen. De politiek van Karel V was
in het Duitse Rijk mislukt.
(foto : het wapen van de Habsburgers)
