Rubriek :
Historische figuren
Hendrik IV van Frankrijk
(Pau 13 dec. 1553 -
Parijs 14 mei 1610), koning van Frankrijk van 1589 tot 1610 en
van Navarra van 1572 tot 1610, uit het Huis Bourbon, was een
zoon van Antoine, hertog van Bourbon, en Jeanne d'Albret,
erfdochter van Navarra. Hij kreeg een uitstekende en streng
protestantse opvoeding. In 1569 streed hij, in de periode van de
oorlogen tussen katholieken en hugenoten, dan ook mee aan de
zijde van laatstgenoemden in de Slagen van Jarnac en Montcontour
en werd, voorlopig nog onder de Coligny's, een van de leiders
van de calvinisten. Na de Vrede van Saint-Germain huwde hij de
dochter van Hendrik II van Frankrijk, Margaretha van Valois, wat
enkele dagen later de aanleiding werd tot de Bartholome�snacht
(24 aug. 1572), waarin hij slechts door zijn geloof af te zweren
aan de dood kon ontkomen. Na een gedwongen verblijf aan het hof
wist hij pas in 1576 te ontvluchten en stelde hij zich
onmiddellijk aan het hoofd van zijn partij. Door de dood van de
jongste broer van Hendrik III, Frans van Anjou, werd hij door
zijn afstamming van Lodewijk IX wettig troonopvolger (1584). De
Staten-Generaal van Blois weigerden hem als zodanig te erkennen
en de paus deed hem in de ban (1585). In de
Drie-Hendriken-Oorlog vond hij Hendrik de Guise en koning
Hendrik III tegenover zich. Hij won de Slag bij Courtras (1587)
en kreeg twee jaar later onverwachts de koning aan zijn zijde.
Na diens dood (1589) nam hij de koningstitel aan en beloofde tot
het katholicisme over te gaan, mits de hugenoten volledige
godsdienstvrijheid zou worden geschonken (Declaratie van het
kamp van Saint-Cloud, 1589). Hij versloeg de Ligue onder Mayenne
bij Arques en Ivry. Ten slotte ontkrachtte hij het verzet ook
van de hoofdstad door zijn overgang tot het katholicisme op 22
juli 1593 ( 'Paris vaut bien une messe'). Op 22 maart 1594 deed
hij er zijn intocht. De strijd tegen Spanje, waarin hij werd
bijgestaan door de Republiek, Engeland (Drievoudig Verbond,
1596), Savoye en Veneti�, werd nu een nationale oorlog. In 1598
sloot hij met Spanje de Vrede van Vervins. In hetzelfde jaar
schonk hij de hugenoten godsdienstvrijheid bij het Edict van
Nantes. In 1599 liet hij zich van Margaretha scheiden en huwde
het daaropvolgende jaar Maria de M�dicis, de moeder van de
latere Lodewijk XIII. Gesteund door bekwame ministers als de
hugenoot de hertog van Sully en de vroegere Ligue-genoot Nicolas
de Neufville, resp. als financier en minister van Buitenlandse
Zaken, legde hij zich door hervorming van het bestuur, belasting
en rechtspraak toe op de welvaart van zijn land. Door zijn
'hartstocht voor het algemeen belang', gepaard met een vrolijk
karakter en menselijke eenvoud, heeft hij na zijn dood door de
moordenaarshand van Ravaillac een zeer populaire nagedachtenis
behouden. Legendarisch is Hendrik, bekend als le vert galant,
ook gebleven door zijn talrijke liefdesverhoudingen.
