Rubriek :
Historische figuren
Margaretha van Oostenrijk
of Margaretha van
Savoye (Brussel 10 jan. 1480 - Mechelen 1 dec. 1530), hertogin
van Savoye, landvoogdes van de Nederlanden, was de enige dochter
van keizer Maximiliaan I en van Maria van Bourgondi�. Na de dood
van haar moeder kwam zij, hoewel slechts twee jaar oud, ter
bezegeling van het verbond met Lodewijk XI, als verloofde van de
dauphin (de latere Karel VIII) aan het Franse hof te Amboise. In
1491 echter trad Karel in het huwelijk met Anna van Bretagne en
Margaretha werd in 1493 bij de vrede van Senlis aan haar vader
teruggegeven. Twee jaar later huwde zij Johan van Castili�, de
troonopvolger van Spanje. Eerst op 3 april 1497 werd dit
huwelijk te Burgos voltrokken. Johan overleed nog hetzelfde jaar
en in 1499 keerde Margaretha naar de Nederlanden terug. Op 28
nov. 1501 huwde zij met Philibert, hertog van Savoye, maar zij
verloor haar tweede gemaal reeds in sept. 1504. De hertogin
keerde naar de Nederlanden terug, waar keizer Maximiliaan
(regent na de dood van Filips de Schone) haar op 18 maart 1507
belastte met de landvoogdij. Margaretha leidde vanuit Mechelen,
dat nu de werkelijke hoofdplaats van de Nederlanden werd, met
ijver en tact de regering van de Nederlanden en van
Franche-Comt�, echter steeds begaan met de belangen van de
Habsburgse dynastie en wantrouwig tegenover het Franse
vorstenhuis.
De eerste jaren van haar regentschap werden beheerst door de
strijd met Frankrijk, Gelre en de Friese landen, waardoor de
handel en de visserij grote nadelen ondervonden. Margaretha
toonde toenadering tot Hendrik VII van Engeland en haar
voornaamste succes was de samenkomst van Kamerijk (10 dec.
1508), waar zij als talentvol diplomate grote voordelen voor
Habsburg wist te verkrijgen. Spoedig brak de strijd met
Frankrijk weer uit: ditmaal verbond Lodewijk XII zich met
Engeland (1513). Van deze tegenslag maakte Willem van Cro�
gebruik om Margaretha van het regentschap te beroven door de
Staten-Generaal te bewegen haar neef Karel (V) meerderjarig te
verklaren (1515). Enige jaren leefde zij teruggetrokken. Toen
Karel naar Spanje moest vertrekken, zocht zij toenadering tot
zijn tante om de dynastieke belangen te behartigen; op 24 juli
1518 werd zij feitelijk, op 1 juli 1519 ook in naam in de
landvoogdij hersteld. Voortaan behartigde zij weer de belangen
van Habsburg; een van haar successen was de verkiezing van Karel
V tot keizer (1519). Dit betekende hervatting van de oorlog met
Frankrijk, waarbij Doornik en het Doornikse definitief voor de
Nederlanden werden gewonnen en de Franse koning de suzereiniteit
over Artesi� verloor (1526). Ook Friesland, Utrecht en
Overijssel onderwierp Margaretha aan de Habsburgers. Door haar
samenkomst met de koningin van Frankrijk bewerkte zij de
Damesvrede (3 aug. 1529), waarbij Frans I afstand deed van alle
aanspraken op Vlaanderen en Artesi�. De laatste tien jaar liet
Karel V haar het gehele bestuur over. Zij leidde dit, steunend
vnl. op rechtsgeleerden uit Savoye (Gattinara, Carondelet en
vele anderen) en op Nederlandse edelen (Hoogstraten). Meer dan
vroeger was zij waakzaam voor de belangen van de Nederlanden, zo
o.a. in de kwestie van steun aan Christiaan II van Denemarken,
die zij niet hielp (al was hij een verwant), om de Hollandse
koopvaardij niet te schaden. In vele opzichten was haar regering
een tijd van rust en welvaart voor de Zuidelijke Nederlanden.
Als persoon staat Margaretha zeer hoog aangeschreven, door haar
zelfstandig karakter, opofferende plichtsbetrachting en
intelligentie. Zij heeft ook de opvoeding van Karel V en zijn
broers en zusters gedurende de eerste tijd geleid. Zij
beschermde de kunst en de letteren en baande aldus de weg voor
de doorbraak van de renaissance in de Nederlanden.
