Rubriek :
Historische figuren
Paus Gregorius IX
eigenlijk: Ugolino
di Segni, gelatiniseerd: Hugolinus (Anagni ca. 1170 - Rome 22
aug. 1241), studeerde in Parijs en Bologna. Zijn neef,
Innocentius III, maakte hem reeds in 1196 kardinaal en gaf hem
belangrijke opdrachten als legaat. Ook voor Honorius III
onderhandelde hij met de machtige Frederik II in Zuid-Itali�.
Mede daarom werd hij tot diens opvolger gekozen (19 mrt. 1227).
Gedurende geheel zijn pontificaat was Frederik zijn grote
tegenspeler.
Gregorius wilde de politiek van Innocentius III voortzetten door
de Staufische macht in Zuid- en Noord-Itali� in te perken. Reeds
in 1227 excommuniceerde hij Frederik II (formeel wegens
niet-vervulling van een kruistochtbelofte); toen deze toch op
kruistocht ging (1228) en zich tot koning van Jeruzalem kroonde
(1229), viel een pauselijk leger Sicili� binnen, maar Frederik
wist de 'vrede' van S. Germano/Ceperano te forceren (1230).
Wederzijds wantrouwen hield beide partijen in wankel evenwicht,
totdat Frederiks Noord-Italiaanse politiek Gregorius tot
aansluiting bij de Lombardische Liga dreef (1238); hij
excommuniceerde Frederik opnieuw in 1239. Toen deze de
Pauselijke Staat bedreigde, riep de paus tegen 1241 een algemeen
concilie bijeen, waarop Frederik de te Pisa landende deelnemers
gevangennam. Alleen vanwege de dood van de paus zag Frederik af
van de aanval op Rome (zie verder Coelestinus: Coelestinus IV en
Innocentius: Innocentius IV). Van weerszijden is in deze barre
twist de publiciteit en de propaganda met extreme heftigheid
gevoerd, waarbij religieuze motieven vaak slechts dienden tot
staving van Italiaanse machtspolitiek.
Reeds als kardinaal stond Ugolino bekend als groot beschermer en
promotor van kloosterorden, nieuwe stichtingen en religieuze
lekenbewegingen. Het meest bekend is zijn interventie ten gunste
van de Regel der Minderbroeders (1221) van Franciscus van Assisi,
die hij in 1228 heilig verklaarde. Grote betekenis heeft
Gregorius ook voor de codificering van het canoniek recht: de
Quinque libri decretalium Gregorii IX, op zijn verzoek verzameld
door Raymond de Pe�afort, maken deel uit van het Corpus iuris
canonici. Van Frederik II nam de paus het systeem over van een
onderzoekproces voor ketters (1231), waarmee hij de grondslag
legde voor de Romeinse Inquisitie. De universiteit van Toulouse
werd door hem gesticht (1230); hij herstelde de vrede aan de
universiteit van Parijs (1231) en bood een uitweg in de strijd
om Aristoteles. Een contemporaine afbeelding van de paus bevindt
zich in de Sacro Speco van Subiaco.
