Rubriek : De
mens -
geschiedenis
De Japanse overval op het
Amerikaanse Pearl Harbor
Japan was sinds de
kwestie Mantsjoerije voortdurend bezig zijn invloedssfeer in
China uit te breiden. In 1937 was Japan in een geregelde oorlog
met China geraakt. De kustgebieden en de grote steden werden
bezet, maar de Japanners kregen het land zelf niet onder de
duim. De Chinezen voerden een guerrilla-oorlog, waardoor Japan
gedwongen was meer dan de helft van zijn leger in China in te
zetten.
De oorlog tussen Groot-Brittanni� en Frankrijk enerzijds en
Duitsland anderzijds, kwam Japan wel goed uit. De Geallieerden
immers hadden talrijke bezittingen in het Verre Oosten. De
Britten bezaten er Birma, het zuidelijk deel van Malakka en de
kolonie Hongkong. Frankrijk bezat er Frans Indo-China. Japan had
alleen nog ernstig rekening te houden met de Verenigde Staten.
De Amerikanen immers beschouwden het Verre Oosten toch ook wel
als hun invloedssfeer. Sedert 1898 bezaten ze de Filippijnen. De
Hawaii-eilanden waren sedert 1900 een territorium van de
Verenigde Staten.
Om de handen vrij te hebben voor een verdere uitbreiding van de
macht, sloot Japan op 13 april 1941 een neutraliteitsverdrag met
de Sowjetunie. Daarmee was het gevaar van een Russische
inmenging in Mantsjoerije of China afgewend. Bovendien paste het
verdrag, zo dacht Japan tenminste, wel bij de Driehoek. De
Japanners waren dan ook stomverbaasd over de Duitse aanval op
Rusland. Ze bleven echter vasthouden aan hun niet-aanvalsverdrag
met de Sowjetunie, want dan konden ze helemaal hun gang gaan.
Terwijl de oorlogsvoorbereidingen werden getroffen, hielden de
Japanners nog besprekingen met de Verenigde Staten. Vervolgens
lieten ze hun oorlogsvloot uitvaren met de opdracht Pearl Harbor
aan te vallen, de belangrijkste oorlogshaven op Hawaii. De
Amerikaanse Grote Oceaan-vloot moest vanuit de lucht worden
uitgeschakeld. De Japanse vloot slaagde in haar opzet. Vrijwel
ongemerkt konden ze zo dichtbij komen, dat de vliegtuigen,
voorzien van bommen en torpedo's, op 7
december
1941 's morgens even voor zeven uur Pearl Harbor konden
aanvallen. De aanval kwam als een volslagen verrassing. Van de
acht aanwezige oorlogsschepen werden er drie vernietigd en een
vierde kapseisde. De andere vier werden zwaar beschadigd. De
talrijke op Hawaii gestationeerde vliegtuigen werden eveneens
voor het merendeel vernietigd.
Pearl Harbor was niet de enige plaats die door de Japanners werd
aangevallen. Ook elders werden zowel Amerikaanse als Britse
militaire doelen bestookt. In het noorden van Malakka en op
Brits Borneo voerden de Japanners landingen uit. De grens van
Thailand werd overschreden. Drie dagen later werden twee Britse
slagschepen door Japanse vliegtuigen tot zinken gebracht. De
Verenigde Staten waren dus met Japan in oorlog. Voor Nederland
was dit de aanleiding, eveneens de oorlog aan Japan te
verklaren. Heel het Indische leger werd gemobiliseerd. Bijna de
helft van de Nederlandse bommenwerpers moest naar Malakka gaan
om de Britse strijdkrachten te helpen bij de verdediging van
Singapore. Een week later gingen er ook nog jachtvliegtuigen
heen. De bereidheid tot samenwerking tussen de bondgenoten was
erg groot.
De strijdkrachten die Japan inzette, waren evenwel zo talrijk,
dat men niet meer kon doen dan te proberen hun opmars te
vertragen. Van tegenhouden kon eenvoudigweg geen sprake zijn. In
de maand december maakten de Japanners zich meester van de
eilanden Guam en Wake en van Hongkong. Ze landden ook op de
Filippijnen en bezetten op 2 januari 1942 de hoofdstad Manila.
In januari 1942 werd heel Malakka veroverd, met uitzonderling
van Singapore. Deze stad viel op 15 februari 1942. Toen waren de
Japanners al bezig met de verovering van toenmalig
Nederlands-Indi�. Op 11 januari waren ze geland op Tarakan, een
eilandje dat voor de oostkust van Borneo ligt. De Japanners
hadden grote belangstelling voor dit op zich onbelangrijke
eilandje, omdat er aardolie gewonnen werd.
Juist door de olie was Tarakan in een redelijke staat van
verdediging gebracht met een garnizoen van ongeveer 1250 man,
tien gevechtsvliegtuigen, een mijnenlegger en enkele
patrouillevaartuigen. Het eiland werd vooraf door de Japanners
vanuit de lucht beschoten en gebombardeerd. De weinige jagers
die erop afgingen, werden de ��n na de ander neergeschoten. Toen
het duidelijk werd dat de Japanse landing ophanden was, werden
de olie-installaties volgens plan vernield. Zevenhonderd
boorputten, installaties, pijpleidingen en ander materiaal
werden opgeblazen, evenals de opslagtanks. Tarakan werd dapper
verdedigd, maar de meer dan twintigvoudige Japanse overmacht was
te veel. Na een paar dagen was de strijd beslecht. Ook
Balikpapan op Borneo had vanwege de olie de volle belangstelling
van de Japanners. Hun landingsvloot werd echter onderschept door
een aantal geallieerde oorlogsschepen. De Japanners werden zware
verliezen toegebracht. De opmars van de onderdanen van de
goddelijke keizer ging echter door. Sumatra en Java werden
aangevallen.
In een poging om de landing op Java te verhinderen, ging de
Nederlandse schout-bij-nacht Karel Doorman met de samengevoegde
strijdmacht van Amerikaanse, Britse en Nederlandse schepen op de
Japanse landingsvloot af. Hij kwam tegenover een overmacht te
staan, maar ontweek de strijd niet. Met het vlaggeschip Hr.Ms.
De Ruyter ging hij strijdend onder in de Javazee. Op 28
februari/1 maart 1942 vonden de landingen op Java plaats. Op 8
maart was de strijd, voorlopig toch, in Nederlands-Indi� ten
einde.
