Rubriek : De
mens - algemeen
De terugkeer naar het 'Oude
Stelsel'
Nadat Napoleon
Bonaparte in mei 1814 afstand deed van de Franse troon, werd
Lodewijk de Achttiende koning van Frankrijk. Hij was het symbool
van de restauratie; het herstel van het Oude Stelsel,
waarnaar de vorsten van Europa wilden terugkeren. Het Weense
Congres dat werd belegd om in het Europa van Napoleon orde op
zaken te stellen, stond dan ook geheel in het teken van de
restauratie. In Spanje kwamen de Bourbons terug met Ferdinand
VII, in Portugal kwam het huis Braganza aan de macht en in de
Kerkelijke Staat kreeg de paus het weer voor het zeggen.
Hannover werd weer met Engeland in een zogenoemde personele unie
verenigd en de Oranjes keerden terug in Nederland. In Nederland
gebeurde er toch iets nieuws. De vroegere stadhouder Willem III
kreeg de koningstitel en regeerde sindsdien als koning Willem I
over niet alleen Noord-, maar ook over Zuid-Nederland of Belgi�.
Men vond het op het Weense congres belangrijk dat Frankrijk in
toom werd gehouden. Dat was de reden van de vereniging van
Noord- en Zuid-Nederland. De grote mogendheden, Rusland,
Oostenrijk, Engeland en Pruisen, sloten in 1815 ook nog samen de
Grote Alliantie. De bondgenoten zouden regelmatig bijeenkomen en
zonodig maatregelen nemen om orde en rust in Europa te
handhaven. Die orde en rust kwamen overigens al spoedig in
gevaar, want overal waar de restauratie had plaatsgebonden, kwam
de burgerij in opstand. Men eiste de invoering van een grondwet.
Daarin moesten grotere medezeggingschap in het bestuur, vrijheid
van drukpers en van meningsuiting, en scheiding van kerk en
staat zijn opgenomen. Dat waren de wensen van de liberalen, die
door de behoudende groeperingen de conservatieven, als zeer
vooruitstrevend en revolutionair werden beschouwd. In Duitsland
waren het vooral de jongeren en de studenten, die zeer
teleurgesteld waren over het herstel van het Oude Stelsel.
Bovendien wilden ze graag het verbrokkelde Duitsland vervangen
zien door een Duitse eenheid. Er ontstonden
studentenverenigingen aan verschillende universiteiten.
In
1817 hielden de studenten een herdenkingsfeest op de Wartburg,
waar Luther zich driehonderd jaar tevoren had schuilgehouden. Er
werden enkele symbolen van vorstelijke almacht verbrand. In 1819
vermoordde de student Karl Sand de zeer rechtse Duitse schrijver
Von Kotzebue. Daarop werden door de Duitse regering de
zogenoemde Karlsbader Besluiten afgekondigd. De
studentenverenigingen werden verboden, de universiteiten kwamen
onder toezicht van de staat en de vrijheid van drukpers werd
ingeperkt.
In Spanje begon in 1820q een liberale beweging. De angstig
geworden koning Ferdinand VII gaf toe en legde de eed op de
grondwet af. In Portugal en Napels vond, onder invloed van de
gebeurtenissen in Spanje, hetzelfde plaats. Voor Portugal leidde
dit zelfs tot de afscheiding van Brazili� van het moederland.
Oostenrijk evenwel greep in Napels militair in en herstelde er
de vorstelijke almacht. In 1823 verrichtte Frankrijk dezelfde
daad in Spanje. Hiermee was de bereidheid van de mogendheden tot
onderlinge hulpverlening uitgeput. Want toen in 1821 de Griekse
Vrijheidsoorlog uitbrak tegen de Turkse overheersers, grepen de
mogendheden in ten gunste van de Griekse opstandelingen en niet
ten voordele van de Turkse sultan, die toch de wettige vorst
was. Engeland, Frankrijk en Rusland zonden samen een vloot, die
de Turkse vloot versloeg. In 1825 was er ook in Rusland een
opstandige beweging, die van de Dekabristen. Deze beweging was
in december, in het Russisch 'dekabr', op touw gezet door een
aantal adellijke officieren. Ze waren bij de strijd tegen
Napoleon in Frankrijk terecht gekomen en hadden daar de idee�n
van de Verlichting opgedaan. Terug in eigen land wilden ze
hervormingen en vrijheden tot stand brengen. Hun acties vonden
echter geen enkele weerklank, niet bij de soldaten en helemaal
niet buiten de kazerne. Tot een revolutie kwam het niet eens en
de meeste deelnemers werden naar Siberi� verbannen.
Doel en opzet van de Grote Alliantie bleken in de praktijk niet
zo goed bereikbaar te zijn. Na 1825 bestond dit bondgenootschap
eigenlijk al niet meer. De restauratie, de terugkeer naar de
oude toestand, verliep steeds moeizamer.
(foto : in 1819 stak de student Karl Sand de Duitse rechtse
schrijver Kotzebue neer)
