Rubriek :
Historische figuren
Nicolaas I van Rusland
(Tsarskoje Selo 6
juli 1796 - St.-Petersburg 2 maart 1855), keizer van Rusland van
1825 tot 1855, uit het Huis Romanov, was de derde zoon van Paul
I en een broer van Alexander I. Hij kreeg een Pruisisch
militaristische opvoeding en werd geheel buiten staatszaken
gehouden, ook nadat in 1822 zijn oudere broer Constantijn - in
het geheim - afstand van zijn troonaanspraken gedaan had. Van
deze situatie trachtten de dekabristen bij de dood van Alexander
I in 1825 gebruik te maken. Op Nicolaas maakte hun - mislukte -
opstand een sterke indruk, die zijn neiging tot een autoritair
traditionalistisch bewind versterkte. De beginselen van zijn
binnenlandse politiek werden door zijn minister van Onderwijs,
Sergej Oevarov, treffend samengevat in de formule: autocratie,
orthodoxie en nationalisme (dit laatste ter afwering van
liberale westerse invloeden). Nicolaas beheerste een speciaal
politiekorps (onder leiding van graaf Benckendorff) dat tot taak
had op alle terreinen handhaving van de bestaande orde af te
dwingen. Auteurs als Poesjkin, Aleksandr Sergejevitsj, Lermontov,
Belinski en Herzen werden slachtoffer van een censuurbeleid dat
het gehele culturele leven in Rusland volledig in zijn greep
hield. De autoritaire opvatting van zijn leiderschap ondergroef
al bij voorbaat de oprechte pogingen van Nicolaas de
ontwikkeling van zijn land te bevorderen.
Nicolaas' door Nesselrode uitgevoerde buitenlandse politiek was
van dezelfde geest doordrongen, hoewel hij in 1828/1829 Turkije
dwong de Griekse onafhankelijkheid te erkennen. In 1830 dacht
Nicolaas er serieus over om in de Belgische Revolutie te
interveni�ren ten gunste van Nederland (zijn zuster Anna
Paulowna was gehuwd met de latere koning Willem III). Opstand in
Polen verhinderde dit. Deze werd met harde hand neergeslagen en
in 1832 maakte het 'Organiek Statuut' een einde aan de Poolse
autonomie. In 1849 stelde Russisch militair optreden de
Oostenrijkers in staat om in Hongarije de oude orde te
herstellen. In 1850 oefende Nicolaas druk uit op Pruisen om zijn
plan tot hervorming van de Duitse Bond op te geven (Olm�tzer
Punktation). Dat Rusland hierop vriendschapsaanspraken kon
baseren, zou een illusie blijken ten tijde van de Krimoorlog,
die zowel intern als extern het falen van de conservatieve
politiek van Nicolaas onderstreepte. Hij stierf volgens
geruchten door eigen toedoen, ruim een half jaar voor de val van
Sevastopol. Nicolaas was sedert 1817 gehuwd met Charlotte van
Pruisen, een dochter van Frederik Willem III.
